2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

262 tijdingen
oproepen. Vooral vanuit het particuliere initiatief
wordt die gedachte krachtig uitgedragen. Bijvoorbeeld
door de Stichting Groene Hart. Of dat een
goede ontwikkeling is? Het lijkt me niet dat het
goed is om de verschillende partijen helemaal hun
eigen gang te laten gaan, dan valt het uit elkaar.
Wat denkt u als historicus over de waarde en de toekomst
van het Groene Hart?
Als historicus wil ik niet fixeren maar veranderingen
meemaken, en de balans opmaken. Extrapolerend
vanuit het verleden kunnen we scenario’s formuleren,
maar die kunnen allemaal hun eigen
waarde hebben. Wel is vanuit het verleden duidelijk
dat steeds meer mensen met verschillende belangen
zich met het Groene Hart zijn gaan bezig houden.
De overheid probeert de uiteenlopende wensen
met elkaar in overeenstemming te brengen.
Sinds 2002 laten de kabinetten-Balkenende de
ruimtelijke ordening weer aan de gemeentes over,
en niemand weet precies wat er gebeurt. Over 25
jaar zal een historicus hiervan weer de balans opmaken.
Ik ben geen voorstander van één scenario
waarin het hele gebied zoals in de 19de eeuw groen
wordt gehouden. Toen woonden in heel Nederland
5 miljoen mensen, nu zijn dat er alleen in de Randstad
al 6 miljoen. Als historicus kun je alleen de
randvoorwaarden formuleren: welke partijen zijn
er te onderscheiden en wat willen die partijen. Er
zijn geen duidelijke begrenzingen voor de ruimtelijke
ontwikkeling. Kortom, de ingrediënten kun je
als historicus benoemen, maar de precieze hoeveelheden
zijn niet bekend en je weet niet hoe hoog
het vuur staat. Ik ben trouwens opgehouden met
het voorspellen van de toekomst sinds ik in 1978 in
Almere, waar toen één keet stond, betoogde dat het
helemaal niets zou worden met die stad. Dat is niet
waar gebleken, zoals we nu weten.
Hoe beleefden mensen vroeger de Randstad? Was dat anders
dan de manier waarop bijvoorbeeld Groningen werd
gezien door inwoners van het achterland?
Het verschil is dat de Randstad altijd urbaner was.
Kleinere steden werden overvleugeld door grotere
steden. Die toplaag ontbreekt in Groningen, daardoor
ontstond een andere ruimtelijke constellatie.
Vroeger waren de mensen honkvaster en hadden
geen idee van de Randstad. Steden werden naar
hun functies bezien. Voor wie op het platteland
woonde was de dichtstbijzijnde stad het oriëntatiepunt.
Er was niet zoiets als een ‘Randstedelijke
identiteit’. Het Randstad-denken ontstond niet
vanuit de Randstad zelf maar vanuit andere regio’s,
die zich ertegen af zetten. Pas vanaf de jaren zestig
is men gaan spreken over het ‘Westen des lands’.
De Randstad als kernbegrip komt voort uit de
ruimtelijke nota’s die vanaf de jaren zestig zijn verschenen.
Er bestaat nog steeds geen gemeenschappelijke
identiteit – de focus blijft op de individuele
steden.
Is vanuit beleidsmakers interesse voor het verhaal dat de
Randstad geen gemeenschappelijke identiteit heeft?
Vrijwel niet. Beleidsmakers vinden dit soort relativerende
beschouwingen heel vervelend. Ik hou wel
eens praatjes, bijvoorbeeld congressen en symposia
met burgemeesters, waarin ik dan oproep dat
steden en dorpen moeten ophouden met altijd
maar hetzelfde te willen, en dat het beter is te streven
naar complementariteit. Dan is er wel een aantal
mensen bij wie dat aankomt, maar de meeste
bestuurders willen dit niet horen, die kunnen niets
met relativering. Een enkele goede politicus kan
wel reflecteren, maar de meeste beleidsmakers
worden opgeslokt door het dagelijkse politieke bedrijf.
Pas als ze terugtreden, zie je de behoefte aan
reflectie ontstaan. Hier aan de universiteit melden
zich regelmatig voormalige bestuurders die na hun
pensionering de theoretische kant willen bestuderen:
deed ik het wel goed?
In het laatste decennium zijn veel stadsgeschiedenissen
verschenen. Uw ‘Geschiedenis van Dordrecht van 1813
tot 2000’ geldt als schoolvoorbeeld van een comparatieve
sociaal-economische stadsgeschiedenis. Zijn stadsgeschiedenissen
relevant voor een toekomstvisie voor de
Randstad?
Goede stadsgeschiedenissen bestuderen de economische,
sociale, culturele en bestuurlijke functies
van een stad in relatie tot elkaar. Daarin moet het
ruimtelijke element een duidelijke rol krijgen. Dat
laatste ontbreekt nogal eens. Veel stadsgeschiedenissen
beperken zich tot de politieke, culturele en
economische processen. Als het ruimtelijke element
er al bij wordt betrokken, dan gaat het meestal
niet verder dan het toekennen van een betekenis
aan een specifieke ruimte in de stad, zoals de Dam
in Amsterdam. Er wordt nog niet genoeg gekeken
naar het afbakenen van de invloedssfeer van de stad
ten opzichte van het omringende platteland. Bijvoorbeeld
naar de relatie tussen de stad en het verzorgingsgebied.
Voor een goed begrip van de economische
rol van een stad is het bijvoorbeeld ook
belangrijk te weten welke afstanden boeren uit de