2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

Afb. 2 Detail Stadhuis Haarlem
(gebouwd ca. 1370), Grote
Markt te Haarlem. Foto: Cecile
Ogink 29-05-2009.
in hetzelfde schuitje 143
Willem iv sinds 1345 recht op had. 43 Zij deden hetzelfde met de schadevergoedingen aan de
bisschop van Utrecht en de stad Utrecht. Wat opvalt is dat de steden die zich borg stelden
overeenkomen met die in de verbondsakte, met uitzondering van Medemblik. Daardoor
lijkt het waarschijnlijk dat de steden met collectieve publieke schuld de concessies van de
Kabeljauwse verbondsakte ‘kochten’ – en dat Willem de Verbeider deze ‘verkocht’.
Interstedelijk platform
Natuurlijk zullen de onderhandelingen tussen de landsheer en de steden niet zonder slag of
stoot zijn gegaan. Zoals we nog zullen zien was collectieve publieke schuld riskant en het
wekt dan ook weinig verbazing dat steden soms weigerden om deze aan te gaan. 44 Ook dienden
de steden het niet alleen met de landsheer eens te worden over de precieze constructie,
maar ook onderling. Dat lukte niet altijd en dit is dan ook één van de redenen waarom we
een steeds weer wisselend collectief zien optreden. Vanaf het einde van de 15de eeuw was
vooral Amsterdam een spelbreker: de stad weigerde tot diep in de 16de eeuw mee te doen
aan collectieve publieke schuld, ongetwijfeld vanwege de problemen die het ‘represaillerecht’
de koopmansgemeenschap zou kunnen geven. 45
Zodra zich een collectief had afgetekend, werden er verschillende contracten opgesteld:
de landsheer beloofde van zijn kant de steden schadeloos te houden, bijvoorbeeld door hen
de beschikking te geven over grafelijke inkomsten die zij konden gebruiken om de schuld of
renten mee te betalen. Daarnaast beloofden de steden om elkaar te ondersteunen bij het nakomen
van de financiële verplichtingen. 46
43 Cf. J.A.M.Y. Bos-Rops, ‘De Hollandse douarie van Johanna van Brabant (1322-1413). Een voorbeeld van middeleeuwse betalingspraktijken’,
Holland Historisch Tijdschrift 24 (1992) 78-93.
44 Zuijderduijn, Medieval capital markets, 93.
45 J.D. Tracy, A financial revolution in the Habsburg Netherlands. ‘Renten’ and ‘renteniers’ in the county of Holland 1515-1565(Berkeley/Los
Angeles/Londen 1985) 57-60.
46 Zuijderduijn, Medieval capital markets, 83-86.