2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

More documents

Recommendations

Info

152 reinout rutte verschenen proefschrift van de archeoloog Sarfatij over Dordrecht zijn echter zeldzaam. 15 Daarnaast mogen de bijzondere boeken over de ruimtelijke ontwikkeling van Schoonhoven (door Visser) en Leiden (door Van Oerle) hier niet ongenoemd blijven. 16 Bovendien krijgt de ruimte in enige stadsmonografieën serieuze aandacht. Maar vergelijkende overzichtstudies ontbreken. Hoogste tijd om te gaan kijken naar het materiaal, naar de steden in het landschap, maar niet voor een paar persoonlijke kanttekeningen te hebben geplaatst. Ik ben me er ten volle van bewust dat dit artikel – deze poging om vanuit een ruimtelijk perspectief greep te krijgen op de wording van alle Hollandse steden uit de middeleeuwen – een waagstuk is, enerzijds omdat er al zoveel is geschreven over de Hollandse stad, anderzijds omdat over de vroege ruimtelijke geschiedenis van veel steden zo weinig bekend is. Evenwel ga ik met graagte het spannende materiaal te lijf, niet in de laatste plaats omdat een eerdere poging om een overzicht te geven van het ontstaan van de steden in heel Nederland (voor een beknopt overzicht van het onderzoek naar stadswording in Nederland verwijs ik graag naar die studie) goed is bevallen en inspirerende reacties en boeiend vervolgonderzoek opleverde. 17 Het resulteerde onder meer in een artikel over enkele hoofdlijnen in de ontstaansgeschiedenis van de Overijsselse steden. 18 Deze bijdrage over de Hollandse steden kan worden beschouwd als broertje van de Overijsselse studie, maar wel één met een ander karakter: de aard van het materiaal verschilt, wat vraagt om een andere opzet. Het materiaal: steden in het landschap De kaart op afbeelding 1 is enerzijds gebaseerd op de kaart die Visser in 1984 samenstelde voor de Atlas van Nederland 19 , anderzijds een resultaat van het onderzoeksproject Mapping Randstad Holland 1200-2000. 20 Op de kaart staan de steden die er omstreeks 1400 lagen. Dit verspreidingspatroon kan worden beschouwd als een soort eindbeeld: het resultaat van het stadswordingsproces in de 12de, 13de en 14de eeuw. Vanaf de 15de eeuw tot in de 19de eeuw sche monumentenzorg in de Nederlandse binnensteden’ in: P.J Woltering, W.J.H. Verwers en G.H. Scheepstra (red.), Middeleeuwse toestanden. Archeologie, geschiedenis en monumentenzorg (Amersfoort/Hilversum 2002) 367-379; H. Sarfatij (red.), Verborgen steden. Stadsarcheologie in Nederland (Amsterdam 1990); M. de Boer e.a, Erfgoedbalans 2009. Archeologie, monumenten en cultuurlandschap in Nederland (Amersfoort 2009). 15 H. Sarfatij, Archeologie van een deltastad. Archeologie in de binnenstad van Dordrecht (Utrecht 2007). 16 J.C. Visser, Schoonhoven. De ruimtelijke ontwikkeling van een kleine stad in het rivierengebied gedurende de middeleeuwen (Assen 1964); H.A. van Oerle, Leiden. Een multidisciplinaire benadering van het proces der stadswording en de ontwikkeling van het oudste stadsgebied in de middeleeuwen (Leiden 1974); H.A. van Oerle, Leiden binnen en buiten de stadsvesten. De geschiedenis van de stedebouwkundige ontwikkeling binnen het Leidse rechtsgebied tot aan het einde van de Gouden Eeuw, 2 delen (Leiden 1975). Ook is er J.J. Raue, De stad Delft: vorming en ruimtelijke ontwikkeling in de late middeleeuwen. Interpretatie van 25 jaar binnenstadsonderzoek (Delft 1983). Raues interpretatie van de plattegrondstructuur van Delft is echter deels omstreden. 17 R. Rutte, ‘Stadslandschappen. Een overzicht van de stadswording in Nederland van de elfde tot de vijftiende eeuw’ in: Rutte en Van Engen, Stadswording in de Nederlanden, 143-169. 18 R. Rutte en H. van Engen, ‘Met dank aan de landsheer. Enkele hoofdlijnen in de ontstaansgeschiedenis van de Overijsselse steden’, Overijsselse Historische Bijdragen. Verslagen en mededelingen van de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis: Ontstaan van de steden in Overijssel 122 (2007) 77-204. 19 A.J. Thurkow e.a., Atlas van Nederland. Deel 2: Bewoningsgeschiedenis (Den Haag 1984) kaart 16. 20 Mapping Randstad Holland 1200-2000 is een samenwerkingsverband tussen de afdelingen Urban Architecture, Urbanism en het IHAAU (Institute of History of Art, Architecture and Urbanism)/Geschiedenis aan de Faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft, de afdelingen Architectuurgeschiedenis van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Utrecht, en Historische Geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Het onderzoek is gericht op de lange termijn ontwikkeling van het gebied dat tegenwoordig de Randstad wordt genoemd. Zowel de ruimtelijke transformatie vanaf de 12de tot en met de 20ste eeuw als de achterliggende historische processen worden in kaart gebracht.
stadswording in holland (12de-14de eeuw) 153 Afb. 1 Steden in Holland die er in 1400 lagen (Mapping Randstad Holland 1200-2000). kwamen er bijna geen steden meer bij. 21 De ondergrond van zand, veen en klei toont de situatie in de 13de eeuw, om het uitgangspunt ten tijde van de wording van zoveel mogelijk steden te benaderen. Op de kaart van Holland (afb. 1) zien we links de kust met de strandwallen, rechts daarvan de uitgestrekte veenontginningen die ten oosten van de Vecht eindigen tegen de Utrechtse heuvelrug. Ten noorden van het IJ ligt het Noordhollandse veen- en merengebied 21 Zie: R. Rutte, ‘Groei en krimp in de Hollandse stad. Stadsuitbreidingen, stedenbouw en ontstedelijking in Holland van de veertiende tot de negentiende eeuw’, OverHolland 3 (2006) 27-55.
Page 1 and 2: 3 | 2009 nummer 3 41ste jaargang *
Page 3 and 4: Sjoerd Bijker, Paul van de Laar, He
Page 5 and 6: andstad: van sikkel tot hoefijzer 1
Page 7 and 8: Jaco Zuijderduijn In hetzelfde schu
Page 9 and 10: in hetzelfde schuitje 135 sievere c
Page 11 and 12: in hetzelfde schuitje 137 pelle een
Page 13 and 14: in hetzelfde schuitje 139 De zekerh
Page 15 and 16: in hetzelfde schuitje 141 Bovenloka
Page 17 and 18: Afb. 2 Detail Stadhuis Haarlem (geb
Page 19 and 20: in hetzelfde schuitje 145 inkomsten
Page 21 and 22: in hetzelfde schuitje 147 fronteerd
Page 23 and 24: Reinout Rutte met medewerking van K
Page 25: stadswording in holland (12de-14de
Page 29 and 30: stadswording in holland (12de-14de
Page 39 and 40: Afb. 6 Plattegrond van Edam door Ja
Page 43 and 44: de randstad volgens de ranksize rul
Page 53 and 54: Vijfde tijdvak 1670-1795 inwoners 2
Page 55 and 56: Zesde tijdvak 1795-1940 inwoners 90
Page 61 and 62: Paul van de Laar en Kim Zweerink De
Page 63 and 64: Afb. 2 Station Haarlem, juni 2009.
Page 65 and 66: de randstad: een vreemde metropool
Page 71 and 72: Afb. 8 Catharijnesingel Utrecht, ju
Page 77 and 78:
de randstad: een vreemde metropool
Page 79 and 80:
de randstad: een vreemde metropool
Page 81 and 82:
Harm Kaal Cultuur in de Randstad De
Page 83 and 84:
cultuur in de randstad 209 vergelij
Page 85 and 86:
cultuur in de randstad 211 Het publ
Page 87 and 88:
cultuur in de randstad 213 zijdig e
Page 89 and 90:
cultuur in de randstad 215 het Remb
Page 91 and 92:
cultuur in de randstad 217 dance ha
Page 93 and 94:
delta-stedenbouw - een vak apart 21
Page 95 and 96:
Afb. 2 Colijnsplaat (tekening TU-De
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Afb. 5 Ontwerp Afsluitdijk, doorsne
Page 101 and 102:
Afb. 7 Afsluitdijk, 2007. delta-ste
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Afb. 10 Plankaart Tweede Nota Ruimt
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
economische specialisaties en compl
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Vincent van Rossem Epiloog Het West
Page 129 and 130:
het westen des lands 255 1. behoud
Page 131 and 132:
het westen des lands 257 de “over
Page 133 and 134:
het westen des lands 259 De definit
Page 135 and 136:
Carin Gaemers en Femke Deen Tijding
Page 137 and 138:
262 tijdingen oproepen. Vooral vanu
Page 139 and 140:
264 tijdingen M.A.W. Gerding red.,
Page 141 and 142:
266 metamorfose van het gemaal was
Page 143 and 144:
Historische Vereniging Holland orga
Page 145 and 146:
Uitgeverij Verloren Martin Berendse
Page 147 and 148:
Vincent van Rossem (1950) promoveer
Page 149:
9 789070 403591
show all

2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?