2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

198 paul van de laar en kim zweerink
Afb. 9 De wet Amsterdam-
Rijnverbinding ingediend. Vader
Rijn en Amsteldame gaan
eindelijk samen. Tekenaar
Louis Raemakers, gepubliceerd
in De Telegraaf, 13 juli 1930. Collectie
Atlas Van Stolk.
trum van het land. Juist vanwege deze twee pijlers behield Amsterdam zijn centrale functie.
Hoewel de hoofdstad haar economische en politieke macht moest delen met Den Haag en
Rotterdam, beschouwde Amsterdam zich eind 19de eeuw als het geestelijk brandpunt van
Nederland. 19
Gezien de nadruk die in de Randstad van oudsher lag op stedelijke en maritieme dienstverlening
is het niet zo vreemd dat het industriële grootbedrijf zich in de periferie ontwikkelde:
Holland werd niet het industriële centrum van Nederland. 20 Het 19de-eeuwse industriële
grootbedrijf kwam vooral tot bloei in Noord-Brabant en Twente. In Holland beperkte
de industriële productie zich voornamelijk tot verdelingsindustrieën die zich richtten op de
bewerking van grondstoffen tot halffabricaten of eindproducten. De bier- en suikernijverheid
zijn goede voorbeelden van dankzij de inzet van stoomkracht gemoderniseerde oudere
trafieken. Daarnaast was Rotterdam met name in tel als verwerkingsplaats van nieuwere
trafieken zoals de margarine-industrie en vlak voor de Tweede Wereldoorlog de petrochemische
industrie. In de zeehavens ontwikkelde zich vooral havengebonden nijverheid, zoals
de scheepsbouw en metaalnijverheid.
19 Remieg Aerts en Piet de Rooy (red.), Geschiedenis van Amsterdam 1813-1900 hoofdstad in aanbouw (Amsterdam 2007).
20 Doreen Arnoldus, ‘Van stapelmarkt naar poort van Europa. Ontwikkelingen en diversiteit van een open economie’ in:
Thimo de Nijs en Eelco Beukers (red.), Geschiedenis van Holland 1795 tot 2000, deel IIIa (Hilversum 2003) 187-258.