2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

de randstad: een vreemde metropool 193
Afb. 5 Illuminatie-liedjes. Boekje met spotliedjes op het ontworpen Noordzeekanaal. Aan de
voorzijde het Paleis op de Dam in Amsterdam. Drukkerij van het Algemeen Weekblad, Purmerend,
1863. Collectie Atlas Van Stolk.
verkeer tussen Haarlem en Amsterdam verzorgde, wilde geen concurrentie. 10 De Zuid-Hollandsche
Electrische Spoorweg-Maatschappij (zhesm) werd een belangrijke schakel tussen
Den Haag en Rotterdam voor de forenzen en ging als eerste elektrische lijn in 1908 voor het
publiek open. De lijn Den Haag naar Rotterdam zou vooral functioneren als regionale forenzenlijn,
populair bij het groeiend aantal Rotterdammers dat in de havenstad wel zijn geld
verdiende maar er niet wilde wonen. 11 De suburbanisatie heeft in de 20ste eeuw de ‘verrandstedelijking’
bevorderd: via lokale spoorwegen, tramverbindingen, het regionale busverkeer
en uiteindelijk de auto vanaf de jaren zestig als aanjager van de suburbanisatie met
nieuwe groeikernen rondom de Randsteden (afb. 4). De Randstad werd door verkeerswegen,
tunnels en bruggen verder verdicht tot een vervoersknooppunt dwars door het Groene
Hart. 12
Waterwegen
De stedelijke rivaliteit tussen Amsterdam en Rotterdam heeft de rationele besluitvorming
over de Nederlandse infrastructuur niet bevorderd. Dat was het geval bij de spoorwegen,
maar nog duidelijker zien we dat terug bij de aanleg van waterwegen (afb. 5). De gelijkstelling
tussen Amsterdam en Rotterdam werd bekrachtigd in het wetsontwerp van juni 1862 dat
de aanleg van zowel de Nieuwe Waterweg als het Noordzeekanaal regelde. Beide steden wa-
10 Niemeijer, ‘Aangeharkt en dichtbevolkt laagland’, 144-142.
11 Jan Willem van Borselen, Sporen in Rotterdam. Stadsgeschiede nis rondom de trein (Rotterdam 1993) 339-371.
12 Zie het artikel van Van Rossem in dit themanummer van Holland 3 (2009).