2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

More documents

Recommendations

Info

254 vincent van rossem Afb 2 Afbeelding uit de (verkorte) Structuurvisie Randstad 2040; kaart ‘vereenvoudigd ruimtelijk ontwikkelingsperspectief’. Bron: vrom. kamer, verder was er geen verwarming en rondom uiteraard enkel glas. De luxe van een koelkast ontbrak in de keuken en er stond al helemaal geen auto voor de deur. De zomervakantie werd doorgebracht op de Veluwe, waar het gezin met kartonnen koffers op de bagagedrager naartoe fietste. Dat Nederland is inmiddels geheel verdwenen. Sinds de late jaren vijftig hebben zich in enkele decennia ingrijpende veranderingen voltrokken. Het is nauwelijks voor te stellen dat bijna heel Amsterdam 30 jaar geleden nog een uitgewoonde stad was. Wie het zich het kon veroorloven trok de stad uit en kocht een boerderijtje. Gerard Reve beschreef zijn geboortestad als een ‘lugubere feesttent’. Hij vertrok naar Greonterp. Er is altijd aanleiding tot weemoed, maar daar gaat het hier niet om. De vraag is wat het planologisch denken over de Randstad heeft opgeleverd. In de Structuurvisie Randstad van 2008 wordt geen aandacht besteed aan de geschiedenis van het Westen des Lands als planologisch probleem. Integendeel, men kijkt blijmoedig vooruit naar het jaar 2040 (afb. 2). Gezien het tempo van de maatschappelijke veranderingsprocessen heeft dit waarschijnlijk weinig zin. Het zou voor de ontwikkeling van de planologie waarschijnlijk veel interessanter zijn om eens een nauwkeurige analyse te maken van de relatie tussen idee en werkelijkheid in de ruimtelijke ordening. Natuurlijk is het altijd nuttig en misschien zelfs noodzakelijk om denkbare ontwikkelingen in kaart te brengen, maar er is een verschil tussen droombeelden en denkbare ontwikkelingen. Gezien de toenmalige omstandigheden had de nota uit 1958 nog een betrekkelijk realistisch karakter. Men voorspelde een krachtige groei in het Westen des Lands en in het bijzonder in de Randstad. Deze groei bracht het risico met zich mee dat de expanderende steden aaneen zouden klonteren tot een rommelige miljoenenagglomeratie. De oplossing voor dit probleem was even simpel als voor de hand liggend, maar, zoals nog zou blijken, vrijwel onuitvoerbaar. Er werden drie hoofdlijnen geformuleerd voor het ruimtelijk beleid:
het westen des lands 255 1. behoud van de historisch gegroeide centra op de stedelijke ring als blijvende en ruimtelijk apart gelegen zwaartepunten; 2. behoud van een agrarisch middengebied als centrale ruimte van groot formaat; 3. expansie van de gehele Randstad in uitwaartse richting. De opstellers van de nota hadden een traditionele kijk op de ontwikkeling van de bedrijvigheid in de Randstad. De ‘Standorttheorie’ was in de stedenbouw nog de hoogste wijsheid. Steden aan diep vaarwater, met goede spoorwegverbindingen en ook veel ruimte voor het verkeer over de weg, hadden een goed toekomstperspectief. Theorie en beleid waren voor een belangrijk deel gebaseerd op de ontwikkeling van industriële bedrijvigheid en met name de zware industrie. Het Westelijk Havengebied in Amsterdam werd rond 1930 ontworpen voor de vestiging van grote fabrieken. De arbeiders zouden dan per fiets, met een trommeltje brood onder de snelbinders, vanuit de Westelijke Tuinsteden naar hun werk kunnen gaan. Maar er is nooit een fabriek gebouwd in het Westelijk Havengebied. De economie van de Randstad, zo weten we inmiddels, heeft zich geheel anders ontwikkeld. Amsterdam was gedurende de jaren zestig inderdaad de grootste industriestad van Nederland, maar anno 2009 resteert er weinig of niets van die industriële bedrijvigheid. Gelukkig maar, want het leven in een echte industriestad is geen pretje. Het Westelijk Havengebied heeft alleen nog maar symbolische betekenis. Alleen in het stadhuis kan men nog steeds niet onder ogen zien dat de geschiedenis van Amsterdam als havenstad voorgoed voorbij is. Het is zelfs de vraag of de Rotterdamse haven nog erg interessant is voor de economie van de Randstad. Door de modernisering van het havenbedrijf is in elk geval de werkgelegenheid sterk gereduceerd. Containerschepen worden geladen en gelost door computergestuurde kranen. Het tijdperk van de grote passagiersschepen is voorbij. Wat resteert is een uitzonderlijk duur museumschip. Hoewel de mammoettankers nog af en aan varen biedt ook de olie-industrie weinig perspectief voor nieuwe ontwikkelingen. Het verbranden van grote hoeveelheden fossiele brandstof resulteert immers in ernstige milieuproblemen. In 1958 speelde de auto nog een ondergeschikte rol als nationaal vervoermiddel. Zodoende werd de spoorwegring in de eerste nota beschouwd als de ruggengraat van de Randstedelijke verkeersinfrastructuur. De aanbevelingen om de capaciteit van deze ring aanzienlijk te vergroten, inclusief de bouw van de Schiphollijn, zijn pas na 1980 gerealiseerd, toen de ongebreidelde groei van het autoverkeer tot problemen ging leiden (afb. 3). In de loop van de jaren zestig waren velen zelfs gaan denken dat de dagen van het openbaar vervoer geteld waren. Het prachtige netwerk van regionale tramverbindingen was al eerder afgeschreven en vervangen door buslijnen. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft altijd alles gedaan om de automobiliteit te bevorderen met de bouw van autosnelwegen. Provincies en gemeenten droegen hun steentje bij met de modernisering van lokale verbindingen. Het fileprobleem ontstond pas later en niemand had ooit gehoord van fijnstof en CO². Maar zelfs anno 2009 is men eigenlijk niet bereid om de automobiliteit serieus ter discussie te stellen. Afgezien van de milieuramp die de inwendige verbrandingsmotor tenslotte met zich mee heeft gebracht, is ook de ruimtelijke structuur van de Randstad drastisch gewijzigd. Door het nieuwe netwerk van autowegen verloor de spoorwegring, de essentie van de 19de-eeuwse Randstad, zijn maatschappelijke betekenis en daarmee ook zijn toonaangevende rol in de ruimtelijke ordening van de agglomeratie. Dankzij de auto werd de burger bevrijd van de schaarse verbindingen die het openbaar vervoer biedt. Men kon in de meest afgelegen boerderijen gaan wonen en elk agrarisch dorp ging met goedkope grond op een
Page 1 and 2:
3 | 2009 nummer 3 41ste jaargang *
Page 3 and 4:
Sjoerd Bijker, Paul van de Laar, He
Page 5 and 6:
andstad: van sikkel tot hoefijzer 1
Page 7 and 8:
Jaco Zuijderduijn In hetzelfde schu
Page 9 and 10:
in hetzelfde schuitje 135 sievere c
Page 11 and 12:
in hetzelfde schuitje 137 pelle een
Page 13 and 14:
in hetzelfde schuitje 139 De zekerh
Page 15 and 16:
in hetzelfde schuitje 141 Bovenloka
Page 17 and 18:
Afb. 2 Detail Stadhuis Haarlem (geb
Page 19 and 20:
in hetzelfde schuitje 145 inkomsten
Page 21 and 22:
in hetzelfde schuitje 147 fronteerd
Page 23 and 24:
Reinout Rutte met medewerking van K
Page 25 and 26:
stadswording in holland (12de-14de
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Afb. 6 Plattegrond van Edam door Ja
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
de randstad volgens de ranksize rul
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Vijfde tijdvak 1670-1795 inwoners 2
Page 55 and 56:
Zesde tijdvak 1795-1940 inwoners 90
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Paul van de Laar en Kim Zweerink De
Page 63 and 64:
Afb. 2 Station Haarlem, juni 2009.
Page 65 and 66:
de randstad: een vreemde metropool
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Afb. 8 Catharijnesingel Utrecht, ju
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78: de randstad: een vreemde metropool
Page 79 and 80: de randstad: een vreemde metropool
Page 81 and 82: Harm Kaal Cultuur in de Randstad De
Page 83 and 84: cultuur in de randstad 209 vergelij
Page 85 and 86: cultuur in de randstad 211 Het publ
Page 87 and 88: cultuur in de randstad 213 zijdig e
Page 89 and 90: cultuur in de randstad 215 het Remb
Page 91 and 92: cultuur in de randstad 217 dance ha
Page 93 and 94: delta-stedenbouw - een vak apart 21
Page 95 and 96: Afb. 2 Colijnsplaat (tekening TU-De
Page 99 and 100: Afb. 5 Ontwerp Afsluitdijk, doorsne
Page 101 and 102: Afb. 7 Afsluitdijk, 2007. delta-ste
Page 105 and 106: Afb. 10 Plankaart Tweede Nota Ruimt
Page 115 and 116: economische specialisaties en compl
Page 127: Vincent van Rossem Epiloog Het West
Page 131 and 132: het westen des lands 257 de “over
Page 133 and 134: het westen des lands 259 De definit
Page 135 and 136: Carin Gaemers en Femke Deen Tijding
Page 137 and 138: 262 tijdingen oproepen. Vooral vanu
Page 139 and 140: 264 tijdingen M.A.W. Gerding red.,
Page 141 and 142: 266 metamorfose van het gemaal was
Page 143 and 144: Historische Vereniging Holland orga
Page 145 and 146: Uitgeverij Verloren Martin Berendse
Page 147 and 148: Vincent van Rossem (1950) promoveer
Page 149: 9 789070 403591
show all

2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?