2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

cultuur in de randstad 215
het Rembrandtplein geen ‘gelegenheid tot dansen’ mocht bieden. In Amsterdam was in tegenstelling
tot Den Haag en Rotterdam het dansen in openbare gelegenheden aan strenge
bepalingen onderworpen. 39
In de hofstad behoorde het dansen tot een van de geaccepteerde vormen van vermaak; de
stad kende verreweg de meeste dansgelegenheden van het hele land. 40 Het was een onderdeel
van het uitgaansleven van de hogere klasse die na het souper in een Haags restaurant
zich aan een dansje kon wagen. Aanvankelijk was het zonder meer toegestaan om in restaurants
te dansen. Toen ook ‘mindere gelegenheden’ zich als restaurant gingen voordoen
om maar gelegenheid tot dansen te kunnen bieden, besloot de Haagse burgemeester een
vergunningenstelsel in te voeren. Bij de behandeling van de vergunningaanvraag hield hij
rekening met de persoon van de aanvrager en met de ligging van de inrichting: niet al te afgelegen,
niet in de rosse buurt en niet te veel danszaken op een rij. 41 De Rotterdamse regeling
week weer af van die in Den Haag, maar in de praktijk kon ook in de Maasstad in menige
gelegenheid gedanst worden. 42
Wie in Amsterdam met de voetjes van de vloer wilde, kon alleen terecht in de obscure zeemanskroegen
op de Zeedijk en omgeving. Vanuit het besef dat van deze zaken toch geen
brede aantrekkingskracht op het publiek zou uitgaan, had de gemeente eind 19de eeuw besloten
dansen toe te staan: gedoogbeleid avant la lettre. Een mislukt experiment met openbare
bals in het Paleis voor de Volksvlijt in de jaren vlak voor de Eerste Wereldoorlog – er waren
volgens de politie veel prostituees en souteneurs op af gekomen – was voor de gemeente
aanleiding geweest om vast te houden aan het strikte beleid. 43 Dit beleid stuitte na de oorlog
op steeds meer verzet vanuit de Amsterdamse horeca. Ondernemers deden publiekelijk hun
beklag over het bekrompen beleid van de gemeente, dat ervoor zorgde dat de hoofdstedelijke
‘danslustigen’ hun toevlucht zochten tot horecagelegenheden buiten de stad waar wel
gedanst mocht worden en zo de Amsterdamse horeca van klandizie beroofden. Onder leiding
van Reese voerde de horeca actie tegen het beleid van de gereformeerde burgemeester
De Vlugt, die het verwijt kreeg als calvinistische zedenmeester op te treden in het ‘vrijzinnige’
Amsterdam. 44 De Vlugt ging onder druk van de raad uiteindelijk overstag en koos vervolgens
zorgvuldig zeven zaken uit waar het dansen naar verwachting niet tot excessen zou
leiden, zoals Paviljoen Vondelpark en Krasnapolsky. 45 Het duurde dus tot 1924 voordat in
Amsterdam, net als Rotterdam en Den Haag eerder, op uitgaansgebied van de ‘roaring
twenties’ gesproken kon worden.
Een andere opmerkelijk ontwikkeling deze jaren is het contact dat tussen de gemeentelijke
autoriteiten van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag op gang kwam en de culturele ont-
39 Joost Groeneboer, ‘Verboden te dansen. Burgemeester De Vlugt, hoeder van goede zeden’, Ons Amsterdam 53 (2001) 258-
264, aldaar 260.
40 Maarten van Doorn, Het leven gaat er een lichten gang. Den Haag in de jaren 1919-1940 (Zwolle 2002) 222.
41 Algemeen Handelsblad 8 september 1922, ochtendblad.
42 Stadsarchief Amsterdam (SAA), 5181, inv. nr. 4173, no. 2488: nota Marcusse, maart 1923, met daarin de dansbepalingen
van Rotterdam en andere gemeenten; Ibidem. Marcusse aan De Vlugt d.d. 19 december 1921.
43 Groeneboer, ‘Verboden te dansen’, 260; SAA. Gemeenteblad 1921-II, 2124-25, 2137-38, 2147.
44 In gereformeerde kring werd het dansen inderdaad als een bedreiging voor de zedelijkheid gezien, maar ook in socialistische
kring werd gewag gemaakt van het ‘dansgevaar’ en werd de voorkeur aan het volksdansen gegeven. A.C. de Gooijer
en Dingeman van der Stoep, Het beeld der vad’ren. Een documentaire over het leven van het protestants-christelijke volksdeel in de twintiger
en dertiger jaren (Utrecht 1964) 78; Groeneboer, ‘Verboden te dansen’, 260.
45 SAA, 5181, inv. nr. 4247, no. 2226: De Vlugt aan minister van Binnenlandse Zaken Ch.J.M. Ruijs de Beerenbrouck d.d. 23
maart 1924.