2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

236 han meyer
voorgesteld met een aantal ‘rode en groene contouren’ een strak onderscheid tussen bebouwd
stedelijk gebied en onbebouwd landelijk gebied te handhaven. Of dit beleid echt
kans van slagen zou hebben, werd toen al betwijfeld. Maar met de val van het toenmalige kabinet
Kok en het aantreden van de reeks kabinetten Balkenende, verdween de nota van
Pronk definitief in de bureaulades. Vier jaar later presenteerde Pronks opvolgster Sybilla
Dekker haar Nota Ruimte, die de reeds in de jaren negentig ingezette trend van liberalisering
en decentralisering doorzette en formaliseerde. De titel van de nota – Nota Ruimte in plaats
van Nota Ruimtelijke Ordening – gaf aan dat wat de regering betrof het tijdperk van een cen traal
geleide ruimtelijke ordening definitief als afgesloten beschouwd mocht worden.
De poging van Pronk, als socialist-oude-stijl, om toch nog een Vijfde Nota uit te brengen,
was tot mislukken gedoemd. Er was geen ‘nationaal doel’ meer, althans er was geen brede
consensus meer op dat gebied. Sindsdien is er sprake van een ware kakofonie over de gewenste
ruimtelijke inrichting van Nederland, waarbij vooral de positie en de inrichting van
het westen – de Randstad – een heikel punt is. Volgens de nieuwe theoretische (of moeten
we zeggen ideologische?) inzichten zijn niet meer nationale staten maar steeds meer stedelijke
regio’s de ruimtelijke eenheden voor een samenhangend ruimtelijk en economisch beleid.
Deze stedelijke regio’s concurreren met elkaar en doen hun best met behulp van ‘citybranding’
elkaar de loef af te steken en de gunsten van nieuwe bedrijven en bewoners te
winnen.
Het ontbreekt in Nederland echter geheel aan een duidelijk bestuurlijk gezag op regionaal
niveau. De provincies zijn niet bij machte om die rol te spelen. Op de schaal van de
Randstad als geheel doet de Vereniging Deltametropool haar best om een integraal beleid
voor de hele Randstad te bepleiten. Tegelijk functioneren er regionale overlegorganen voor
de zogenaamde Noordvleugel en Zuidvleugel van de Randstad. En inmiddels heeft Amsterdam
met een aantal trouwe buurgemeenten zich losgemaakt van het Randstad-denken en
heeft ze de ‘Amsterdam Metropolitan Area’ uitgeroepen.
Als gevolg van het wegvallen van elke coördinatie tussen verschillende initiatieven van gemeenten,
‘hogere’ overheden en nieuwe ‘actoren’ is het landschap in de Randstad verrommeld.
Vakkundige expertise die op verschillende niveaus aanwezig was, is op grote schaal
weggesneden. Op Rijksniveau is de Rijksplanologische Dienst in 2001 opgeheven. Weliswaar
is het Ruimtelijk Planbureau daarvoor in de plaats gekomen, maar dat richtte zich
vooral op onderzoek en besteedde geen aandacht meer aan ontwerp en planning.
Naar een nieuwe Europese samenhang?
Eind 2008 leek een nieuw perspectief te ontstaan om een aantal dilemma’s op het gebied van
ruimtelijke ordening en waterhuishouding in onderlinge samenhang aan te pakken.
In de nazomer van dat jaar verschenen twee belangrijke nota’s die de toekomstige inrichting
van Nederland aan de orde stellen. Het rapport Samen Werken met Water van de Deltacommissie
heeft tot doel het land beter bestand te maken tegen overstromingsgevaar. Dit
heeft een nieuwe dimensie gekregen vanwege de klimaatverandering, met een naar verwachting
sterkere zeespiegelstijging en verhoogde piekafvoeren van de rivieren. 40 De Nota
Randstad 2040 wil van de Randstad een internationaal concurrerend milieu maken en
40 Deltacommissie, Samen werken met water. Een land dat leeft, bouwt aan zijn toekomst. Bevindingen van de Deltacommissie 2008 (Den
Haag 2008).