2009-3 Randstad - Historische Vereniging Holland

delta-stedenbouw – een vak apart 237
500.000 woningen toevoegen aan dit gebied. 41 De verschijning van deze nota’s lijkt een teken
te zijn dat de ruimtelijke ordening in Nederland nieuwe kansen krijgt en dat de Rijksoverheid
zich weer met de ruimtelijke inrichting van het land wil bemoeien.
Beide nota’s wijzen op een nieuwe benadering om de ruimtelijke inrichting van Nederland
aan te pakken, maar hebben ook een hoog speculatief gehalte. De nota Samen Werken
met Water van de Deltacommissie lijkt voort te bouwen op de nota Ruimte voor de Rivier. Niet
alleen de brede samenstelling van de commissie, die niet langer alleen uit waterbouwkundige
experts bestaat, wijst op een cultuurverandering. Ook de visie op het water is veranderd.
In plaats van louter verzet en strijd tegen het water, pleit de commissie voor een benadering
waarin op intelligente wijze gebruik gemaakt wordt van de krachten en effecten van
stroming, wind, getijdenbeweging en sedimentaanvoer. Het voorstel voor een ‘zandmotor’
betreft bijvoorbeeld het aanbrengen van een grote hoeveel zand voor de kust van Hoek van
Holland, onder de zeespiegel. De stroming en getijdenbeweging zullen het zand in de loop
der jaren verspreiden langs de gehele kust en tot een versterking en verbreding van stranden
en duinen leiden. Voor de Zuidwestelijke delta wordt gepleit voor een herstel van het estuariumkarakter,
met inbegrip van ontmanteling van de Oosterscheldedam na 2050. Echter
voor de Rijnmond regio wordt nog gepleit voor een ‘klassieke’ civieltechnische benadering
met een serie beweegbare stormvloedkeringen, die het gebied in tijden van hoog water geheel
kunnen afsluiten.
De voorstellen van de Deltacommissie zijn echter gebaseerd op gegevens, die allerminst
breed worden gedragen. Zo gaat de commissie uit van een ‘worst-case scenario’, met een
zeespiegelstijging van 130 cm in 2100 wat niet onmogelijk is, maar allerminst waarschijnlijk.
Daarnaast is het uitgangspunt van de Deltacommissie dat het veiligheidsniveau van alle
dijkringen met een factor 10 zou moeten worden verhoogd, van een overstromingskans in
het westen van eens in de tienduizend jaar naar eens in de honderdduizend jaar, omdat er
inmiddels veel meer mensen in het westen wonen en veel meer kapitaal is geconcentreerd.
Allerlei signalen wijzen er echter op dat vanaf 2035 de bevolking zal krimpen en in elk geval
sterk zal vergrijzen (afb. 12).
Ook de Nota Randstad 2040 wordt gekenmerkt door dezelfde soort speculatieve veronderstellingen.
De nota probeert aannemelijk te maken dat de Randstad een sterkere ‘concurrentiepositie’
moet verkrijgen in de Europese context, en daarom aantrekkelijker moet worden
voor de vestiging van mensen en bedrijven. In de periode tot 2040 zouden een half
miljoen nieuwe woningen moeten worden gebouwd in de Randstad. Dat is tweemaal de
hoeveelheid woningen in een stad als Rotterdam. Ook hier rijst de vraag naar de basis van
alle veronderstellingen en extrapolaties. Het enige aspect dat enigszins ‘hard’ is in de nota
is de noodzaak om de hoeveelheid oppervlaktewater uit te breiden ten behoeve van berging
van regenwater in tijden van zware en langdurige regenval. Dit is een opgave waarmee nieuwe
landschappelijke samenhangen kunnen worden ontwikkeld.
Hoewel de nota’s bijna gelijktijdig verschenen, is van enige samenwerking tussen de ministeries
vreemd genoeg geen sprake. Het feit dat de rijksoverheid vrijwel tegelijkertijd een
aantal nota’s produceert die betrekking hebben op grote ingrepen in hetzelfde grondgebied
maar die niet op elkaar aansluiten, getuigt van een nog steeds vergaande verkokering van
beleidsectoren. Door de eeuwen heeft de techniek van waterbouw geleid tot specifieke con-
41 Ministerie VROM, Nota Randstad 2040 (Den Haag 2008).