Management Scope 06 2006

REPORTAGE
Kernenergie?
Over twintig jaar is het Nederlandse gas op en zijn we
aangewezen op buitenlands gas. Van het Russische Gazprom?
Tekst Leo Klaver | Illustratie Aad Goudappel
Kernenergie. Er mag in Nederland twintig jaar na Tsjernobyl weer
over worden gesproken. De ramp met de Russische kerncentrale was
een lokale ramp, maar had verstrekkende gevolgen voor het toepassen
van kernenergie voor landen ver van de rampplek verwijderd.
Bijvoorbeeld voor Nederland. Had ons land voor het ineenstorten van
de centrale nog als doel om elektriciteit benodigd voor de Nederlandse
huishoudens voor eenderde te halen uit gas, voor eenderde uit
kolen en voor eenderde uit kernenergie, na het Russische nucleaire
incident werd kernenergie onmiddellijk uit ons nationale bewustzijn
geschrapt, zij het dat Borssele en de opwerkingsfabriek Urenco
mochten blijven produceren. En zo werd Nederland dankzij Tsjernobyl
een gasverbruikende natie en komt de elektriciteit die wordt gebruikt
door huishoudens voor ongeveer 55 procent uit gasgestookte centrales.
Ongeveer een kwart komt voort uit centrales die met kolen
worden gestookt terwijl vijftien procent van de elektriciteit komt uit
kerncentrales in Frankrijk. La douce France, het land dat voor negentig
procent zijn elektriciteit haalt uit kernenergie en dus een land
dat zijn elektriciteitsvoorziening niet heeft laten beïnvloeden door
Tsjernobyl. En wat waar is, mag worden gezegd: de kerncentrales in
Frankrijk draaien inmiddels vele duizenden bedrijfsuren en hebben
nog niet een keer voor een kleiner of groter incident gezorgd.
Oekraïne zonder gas
Ons land verstookt jaarlijks honderd miljard kubieke meter gas. Maar
Nederland moet de komende jaren keuzes maken. Over twintig jaar
zijn Slochteren en de andere nationale gasvelden leeg en is Nederland,
als het net zoveel gas wil gebruiken als nu, aangewezen op buitenlands
gas. Technisch gezien geen enkel probleem. De hoeveelheid
winbare aardgas in de wereld is dermate groot dat de bronnen nog
voor eeuwen gas kunnen leveren. Maar willen we afhankelijk zijn
van leveranciers als Rusland? De natie die vorig jaar nog zonder al
te veel omhaal de gaskraan dichtdraaide waardoor Oekraïne tijdelijk
zonder gas kwam te zitten. En Poetin heeft onlangs gezegd dat als
de Europese Unie geen haast maakt zich open te stellen voor investeringen
door Russische maatschappijen, Rusland overweegt om het
gas naar Azië te pompen.
Moeten we om minder afhankelijk te zijn van andere landen niet
grootschalige kernenergie in ons land omarmen? Of moeten we
meer denken aan duurzame energie en een voorbeeld nemen aan
een land als Noorwegen dat al zijn elektriciteit produceert in centrales
50 MANAGEMENT SCOPE
die gebruik maken van de kracht van het water. Of moeten we kijken
naar Zweden dat zwaar inzet op biobrandstof? Het energiedebat
vorige maand van onder andere Shell in Den Haag zocht naar een
antwoord.
Dat Ulco Vermeulen, directeur deelnemingen en ontwikkelingen van
Gasunie Transport Services en spreker tijdens het debat, een warm
voorstander bleek te zijn van het inzetten van gas, dat mag gezien zijn
functie duidelijk zijn. Dat hij ook voor kleinschalige elektriciteitsproductie
is, komt voort uit het gegeven dat Gasunie daarvoor apparatuur
heeft ontwikkeld. Zijn werkgever heeft om de Nederlandse huishoudens
ook in de toekomst aan zich te binden, na de HR-ketel, een
nieuw apparaat ontwikkeld dat veel kleiner is, het past in een gangkast,
waarmee niet alleen water voor cv en douche is op te warmen,
maar bovendien elektriciteit kan worden geproduceerd voor elektrische
apparaten in het huis. Mooie oplossing, zo betoogde Vermeulen.
Het micro-apparaat verwarmt volgens hem water met een rendement
van nagenoeg honderd procent en de productie van elektriciteit ter
plekke voorkomt dat er met energie moet worden gesleept.
Over de geopolitieke risico’s zei hij: “Daar moeten we genuanceerd
over denken. Japan importeert al jarenlang gas en heeft zelf geen
kubieke meter gas. En dat gaat daar prima.”
Arnout Jaspers, afgestudeerd in theoretische fysica aan de Universiteit
van Leiden en nu eindredacteur van het blad Natuur, Wetenschap en
Techniek is een voorstander van grootschalige elektriciteitsopwekking
in kerncentrales in Nederland. “Kleinschalige opwekking van elektriciteit
bij mensen thuis hoeft niet verboden te worden, maar het is niet
genoeg. Zes kerncentrales die een eind maken aan het gebruik van
fossiele brandstoffen als gas werkt beter. Bovendien kunnen kerncentrales
een bijdrage leveren aan het verminderen van CO 2-reducties
naar het milieu.”
“Je moet”, zo zei een aanwezige hoogleraar, “energie produceren
waar dit het goedkoopste kan. Adam Smith zei dit al in zijn boek The
Wealth of Nations.
Het goedkoopst produceren, kan in Noord-Afrika. Bouw in Marokko
thermische centrales die zich voeden met de energie van de zon
en transporteer de zo opgewekte elektriciteit naar Europa. Studie
heeft aangetoond dat er gedurende dit transport maximaal vijftien
procent aan elektriciteit verloren gaat. Prachtige oplossing.”
Anderen betoogden dat kleinschaligheid het per definitie verliest
van grootschaligheid. “Uit studies en praktijkprojecten blijkt steeds
weer dat de rendementen hoger worden naarmate de schaalgrootte
toeneemt. Kleinschaligheid is altijd onvoordelig. En als je
al kleinschalig en decentraal elektriciteit wil genereren, dan kun je
dat veel beter doen met elektrisch aangedreven warmtepompen.”
Weer anderen benadrukten dat je als land het beste af bent door
zo min mogelijk energie te gebruiken. “Eerst kijken hoe je energie
kunt besparen, dat is belangrijker dan kijken hoe je elektriciteit
moet produceren. Vervolgens kijken wat je voor de bebouwde
omgeving nog nodig hebt en daar het energiebeleid op afstemmen.
Dat is een logische volgorde.” Een andere mening was dat
je überhaupt in Nederland niet over energie moet nadenken. “Het
energieprobleem kun je niet in Nederland oplossen. Dat moet in
Europees verband.”
Energie of economie?
Het congres maakte op zijn minst duidelijk dat bedrijven in Nederland
kunnen profiteren van veranderingen in de energiemarkt. Vermeulen:
“Op de energiemarkt, zeker nu deze markt wordt geliberaliseerd, is
ruimte voor meerdere oplossingen. Je moet het aan de markt overlaten.
Een consument zal altijd kiezen voor het alternatief dat goedkoper en
beter is. Het is aan het bedrijfsleven om deze alternatieven te ontwikkelen.
Voor elke goede ontwikkeling is een markt. Nederland is altijd
heel goed geweest in het aanbieden van geïntegreerde oplossingen.
Veel consultancybureaus verdienen daarmee hun brood. Ik voorzie dat
Nederland een voorlopersrol kan vervullen in de energiemarkt als we
deze geïntegreerde oplossingen kunnen ontwikkelen en in de markt
kunnen zetten. Kernenergie, elektriciteit uit zon, wind, water, elektriciteit
uit warmtepompen, elektriciteit met ons apparaat, het mag van mij
allemaal.” Daarmee eindigde het debat daar waar Rein Willems, president-directeur
Shell Nederland, deze het aan het begin had geopend:
“Nederland liep in de jaren tachtig voorop daar waar het ging om het
verstandig omgaan met energie in een bebouwde omgeving. Die voorsprong
zijn we in de loop der jaren kwijtgeraakt. Die positie aan kop
moeten we weer gaan innemen.”
JUNI 2006 51