Onderzoek naar de samenwerking van gemeente Nuenen c.a. met ...

Minderman trof ‘een paar grote innoverende corporaties en een grote groep introverte corporaties die zich
nauwelijks onderscheiden van de voormalige gemeentelijke woningbedrijven’. Een governancecode bestaat uit
afspraken en regels die richting geven aan een integere en transparante organisatiecultuur. Maar nog te veel
corporaties gebruiken de code als ‘afvinklijstje’, in plaats van als normstellend document.
Te veel corporaties ‘spelen bedrijfje’, aldus Minderman, zonder daarbij bedrijfsmatige processen te hanteren als
een analyse van de context, het formuleren van een strategie die daarop aansluit met een bijbehorend
afwegingskader en doelstellingen. De commissie doet daarom onder meer de aanbeveling om aan de herziene
code een paragraaf over risicomanagement toe te voegen, waarbij ook het toezicht op het nemen van risico’s
geborgd is.
Ook doet hij aanbevelingen om het toezicht op verbindingen te verscherpen. Juist een maatschappelijk
ondernemer is niet vrij in zijn beslissingen maar gebonden aan zijn maatschappelijke omgeving, benadrukt
Minderman. ‘Daarom is het zo belangrijk om alle besluitvorming transparant te verankeren.’
Een ander punt van zorg noemt hij het gebrek aan diversiteit in besturen en raden van commissarissen (RvC).
‘Van de commissarissen bestaat 82 procent uit mannen ouder dan 60 jaar.’ Om verstarring te voorkomen is het
belangrijk dat RvC’s snel diverser van samenstelling worden naar etniciteit en geslacht, leeftijd, achtergrond,
discipline en ervaring. Daarnaast is ook een variatie aan persoonlijke stijlen van belang om gezapigheid te
voorkomen. Je moet ook lastige vragenstellers aanstellen, en naast beheersmatige, ook out-of-the-box-denkers.
Dat maakt het voor de voorzitter niet makkelijker, maar leidt tot veel meer scherpte en dynamiek.’
Een corporatie heeft geen eigenaar of aandeelhouders, de rol van huurders en belanghouders is beperkt, het
overheidstoezicht gefragmenteerd. Allemaal argumenten voor invoering van stevige checks en balances. De
commissie stelt daarom voor om bestuursbenoemingen voortaan te beperken tot maximaal acht jaar.
De Vereniging van Toezichtouders Woningcorporaties zou de code het liefst algemeen verbindend verklaren via
de nieuwe Woningwet. Aedes is daar geen voorstander van. Dan wordt het iets van de overheid en is de kans
groot dat het interne debat verstomt. Bovendien zal, vanwege de vluchtige politieke werkelijkheid in een
gemeente, gevreesd moeten worden voor de continuïteit van de maatschappelijke inzet als het bestuur iedere
acht jaar wisselt.
Visitatie zou hét instrument kunnen zijn waarbij governance uitgebreid aan de orde komt. En verder is het
natuurlijk vooral aan de werkgever, de intern toezichthouders, om bestuurders scherp en bij de les te houden.
Hoe langer een bestuurder er zit, hoe eenzijdiger de ontwikkeling van de corporatie. Daar moet een RvC op
bedacht zijn. Hetzelfde geldt voor de sfeer en de cultuur in de organisatie. Is die te gesloten, organiseert een
bestuurder te weinig tegenmacht? Ook dat zou een belangrijk punt van aandacht moeten zijn bij het evalueren
van zijn functioneren.
De rol van toezichthouders is zorgen dat de goede mensen op een goede manier functioneren. Een maximale
zittingstermijn van acht jaar voor bestuurders lijkt op een ernstige vorm van kapitaalvernietiging. Er zijn genoeg
instrumenten voorhanden die bestuur en toezichthouders helpen om scherp en op koers te blijven.
‘Zelfevaluaties, externe evaluaties en visitaties bijvoorbeeld. Maak daar dan ook vooral gebruik van.’
Een diverse RvC, bestaande uit mensen die elkaar scherp houden en geen vrienden zijn van de directie is
eveneens een voorwaarde. Dat onderschrijft de VTW, die professionalisering hoog op de agenda heeft staan.
Ook een maximale zittingstermijn van acht jaar voor toezichthouders, draagt bij aan verbetering van het toezicht.
Governance verankert de koers van de corporatie als het gaat om professionaliteit, transparantie, integriteit en de
bereidheid om verantwoording af te leggen. Bepalend dus voor de hele bedrijfsvoering. Of het nou gaat om
besluitvorming rond financiering of het aangaan van verbindingen.
Maar bij een periodieke peiling van Finance Ideas onder directeuren en financieel managers van corporaties
(oktober 2010) staat governance helemaal onder aan de lijst ‘belangrijkste thema’s van 2010’.
97