TNO-rapport - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

More documents

Recommendations

Info

TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Juli 2007 14 / 65 is. Let wel: Dit kan alleen als er effectieve behandeling mogelijk is, die ook nog extra gezondheidswinst geeft als het op jongere leeftijd dan gebruikelijk kan worden ingezet. 1.2 Prevalentie, indeling en oorzaken taalachterstand Een kind heeft een taalontwikkelingsstoornis als het taalbegrip en/of de taalproductie zich in vergelijking met leeftijdgenootjes langzamer of anders ontwikkelt. Uit een enquête uitgevoerd bij 140 specialisten (peuterleidsters, leerkrachten, logopedisten, psychologen, orthopedagogen enz.) kwam naar voren dat taalontwikkelingsstoornissen meestal in zeer algemene termen worden beschreven, wat betekent dat een taalontwikkelingsstoornis meestal intuïtief wordt aangenomen. Net als in de literatuur blijkt er onder de Nederlandse hulpverleners geen gouden standaard bekend te zijn om een taalontwikkelingsstoornis te benoemen (Luinge et al., 2002). De prevalentieschattingen lopen hierdoor sterk uiteen, voor autochtone kinderen 1-40% en voor allochtone kinderen 1-90%. Reep-van den Bergh schat de prevalentie van taalontwikkelingsstoornissen op basis van uitgebreid literatuuronderzoek bij kinderen op 3- à 4-jarige leeftijd zeer globaal op 5%. Rond de 5-jarige leeftijd zijn de schattingen bijzonder uiteenlopend, maar waarschijnlijk stijgt de prevalentie na de leeftijd van vier jaar iets (Reep-van den Bergh et al., 1998). De overgang van een normale taalontwikkeling naar pathologie is gradueel. Het ontbreken van een heldere omschrijving van de aandoening taalontwikkelingsstoornis maakt het ontwikkelen van een effectieve screening extra lastig: er is geen vastomlijnde doelgroep waarvan vaststaat dat zij baat zullen hebben bij vroegtijdige behandeling. Bovendien maakt een taalprobleem onderdeel uit van de algehele ontwikkeling en is daarmee nauw gerelateerd aan andere aspecten van de ontwikkeling. Definitie Een taalachterstand kan veroorzaakt worden door een stoornis bij het kind (taalontwikkelingsstoornis), door onvoldoende taalaanbod vanuit de omgeving (blootstellingsachterstand) of een combinatie van beide (zie figuur 1). Het onderscheid is van groot belang voor het in te zetten vervolgtraject. Hieronder wordt dit verder uitgelegd. VVE-programma’s zijn vooral bedoeld voor kinderen met een blootstellingsachterstand in het Nederlands, als een taalontwikkelingsstoornis is uitgesloten. Taalontwikkelingsstoornis. Factoren die de taalontwikkeling op negatieve wijze beïnvloeden zijn in sterke mate bepalend voor de in te zetten therapie. Taalontwikkelingsstoornissen kunnen op zichzelf staand voorkomen, zonder aanwijsbare duidelijke oorzaak (specifieke taalontwikkelingsstoornis). Ze kunnen ook geheel of gedeeltelijk verklaarbaar zijn vanuit een duidelijk aanwezige ongunstige beïnvloedende factor (niet-specifieke taalontwikkelingsstoornis), zoals gehoorverlies, lage intelligentie, algeheel vertraagde ontwikkeling of afwijkingen aan het spraakorgaan. Voor kinderen met specifieke taalontwikkelingsstoornissen is taaltherapie (logopedie, al dan niet via het speciaal onderwijs), soms gecombineerd met ouderbegeleiding, aangewezen. Voor alle andere kinderen geldt een ander therapieplan zoals hoorapparatuur bij gehoorproblemen, algehele ontwikkelingsstimulatie bij mentale retardatie, een chirurgische ingreep bij anatomische afwijkingen, et cetera. Daarnaast komt taaltherapie (logopedie) in aanmerking. Blootstellingsachterstand in een bepaalde taal. Bovengenoemde specifieke en nietspecifieke taalontwikkelingsstoornissen hebben een al dan niet aantoonbare medische of
TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Juli 2007 15 / 65 cognitieve component: het kind mankeert iets waardoor de taalontwikkeling verstoord wordt en een taalachterstand ontstaat. Er kan echter ook sprake zijn van een taalachterstand zonder een duidelijke medische of cognitieve oorzaak doordat het kind onvoldoende aan een taal is blootgesteld. De taal waarin een achterstand is moet hierbij vermeld worden. Om de taalachterstand weg te werken is het nodig de betreffende taal in voldoende kwaliteit en hoeveelheid aan het kind aan te bieden. Een taalachterstand door onvoldoende blootstelling aan de taal wordt soms bij specifieke, en soms bij nietspecifieke taalachterstanden ingedeeld. Omdat dit verwarrend is hebben we besloten om taalachterstand door onvoldoende blootstelling apart te benoemen als blootstellingsachterstand. De indeling van de verschillende vormen van taalachterstand is nader uitgelegd in figuur 1. Er zijn twee vormen van een blootstellingsachterstand in het Nederlands. Het kan voorkomen bij kinderen die worden opgevoed in een andere taal, maar het kan ook worden veroorzaakt bij kinderen met Nederlands als eerste taal met wie weinig of slecht Nederlands wordt gesproken. Bij de anderstalige groep loopt het kind alleen achter ten opzichte van Nederlandstalige kinderen, wat eigenlijk een vreemde vergelijkingsgroep is. Als bij de anderstalige kinderen de taalontwikkeling in de andere taal goed verloopt (geen blootstellingsachterstand in die taal en geen achterliggende taalontwikkelingsstoornis), is er normaal gesproken geen probleem met het aanleren van het Nederlands als tweede taal. Als dit toch onvoldoende lukt, komt dit volgens M. Blumenthal van het Kenniscentrum Meertaligheid (persoonlijke communicatie) door andere oorzaken dan de blootstellingachterstand aan het Nederlands, namelijk 1) sociaal economische achterstand of analfabetisme; 2) geïsoleerd gezin; 3) pedagogische onmacht en/of onkunde; 4) ouders die te weinig Nederlands spreken; 5) het feit dat er te veel scholen zijn die de huidige good-practice bij het aanleren van Nederlands als tweede taal niet of onvoldoende doorvoeren; en 6) negatieve appreciatie van de samenleving voor het spreken van niet-westerse talen. Dat laatste heeft invloed op het zelfvertrouwen van kinderen, en daarmee ook op het leren (van Nederlands). De tweede groep, ééntalig Nederlandse kinderen met wie weinig of slecht Nederlands wordt gesproken, wordt onvoldoende aan hun eerste taal (in dit geval Nederlands) blootgesteld, er wordt bijvoorbeeld nauwelijks met het kind gesproken of de gebruikte taal is van zeer slechte kwaliteit. Deze kinderen maken geen goede taalontwikkeling door, ze krijgen geen inzicht in taalstructuren. Ernstige deprivatie kan zelfs gevolgen op hersenniveau hebben (bekend voorbeeld: kinderen die zijn opgegroeid bij wolven). Een blootstellingsachterstand van de eerste taal, d.w.z. de taal die het meest gesproken wordt met het kind, is daarom ernstiger dan een blootstellingsachterstand van de tweede taal. Uiteraard kunnen ook meertalige kinderen een blootstellingsachterstand in hun eerste taal hebben. Spraakstoornis. Naast een taalachterstand kan er ook een spraakstoornis zijn. Dit is het geval als het niveau van klankvorming niet past bij het taalontwikkelingsniveau (figuur 1). Als therapie wordt meestal logopedie ingezet.
Page 1 and 2: TNO-rapport KvL/P&Z 2007.025 Screen
Page 3 and 4: TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Ju
Page 13: TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Ju
Page 65 and 66:
TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Ju
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
show all

TNO-rapport - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?