TNO-rapport - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Juli 2007 53 / 65
7 Conclusies, discussie en aanbevelingen
Vraagstelling 1a. Welke signaleringsinstrumenten en verwijsprotocollen voor het
opsporen van 1- tot 6-jarigen met taalachterstanden en spraakstoornissen in Nederland
zijn er?
Omdat we op zoek zijn naar een instrument dat geschikt is als screeningsinstrument
voor de JGZ hebben we een indeling gemaakt naar afnameduur van het instrument. De
volgende instrumenten met een afnameduur van 10 minuten of minder werden
gevonden (in alfabetische volgorde):
• Groninger Minimum Spreeknormen/ Groninger Diagnostische Spreeknormen
(GMS/GDS)
• Lexilijst Nederlands
• Tweetalige Lexiconlijsten: Turks-Nederlands, Tarifit-Berbers-Nederlands en
Marokkaans-Arabisch-Nederlands
• Lexilijst Begrip (voorheen Taalbegripslijst Dreumesen)
• N-CDIs Lijsten voor Communicatieve Ontwikkeling (korte vormen) (N-CDI)
• Nonsenswoord repetitietaak (NRT)
• Spraak- en taalNormen Eerste Lijns gezondheidszorg (SNEL)
• Van Wiechenonderzoek
• VTO taal 2-jarigen (VTO)
Alle bovenstaande screeningsinstrumenten, behalve de tweetalige Lexiconlijsten, zijn
ontwikkeld met het doel taalachterstand bij kinderen met Nederlands als eerste taal op
te sporen. De oorzaak van deze taalachterstand kan zowel een taalontwikkelingsstoornis
als een blootstellingsachterstand in de eerste taal zijn.
Alleen de tweetalige Lexiconlijsten zijn ontwikkeld voor meertalige kinderen met een
eerste taal anders dan Nederlands (nl. Turks, Tarifit-Berbers, Marokkaans-Arabisch).
Het zijn de enige instrumenten voor het opsporen van taalontwikkelingsstoornissen bij
deze groep. Voor meertalige kinderen met een andere eerste taal zijn er geen
instrumenten beschikbaar. Als de ouders voldoende Nederlands spreken wordt via hen
wel navraag gedaan naar de eerste taal bij hun kind. Er zijn geen instrumenten
ontwikkeld voor het signaleren van blootstellingsachterstand in het Nederlands als
tweede taal door de JGZ.
Uit de inventarisatie van de huidige werkwijze bij de JGZ 0-4-jarigen en 5-6-jarigen
komt naar voren dat er in de praktijk zeer veel verschillende verwijsprotocollen en
werkwijzes in gebruik zijn, met een variatie aan (combinaties van) instrumenten.
De volgende instrumenten met een afnameduur van meer dan 10 minuten werden
gevonden: LSI incl. taalscreeningsinstrument (TSI) voor 3-, 4-, 5-jarigen,
schoolvragenlijst (SVL) en oudervragenlijst (OVL); Peabody Picture Vocabulary Test-
III-NL (PPVT-III-NL); Taalstandaard.
1b. Wat zijn de risicofactoren voor taalachterstand?
De meest consistent gerapporteerde risicofactoren voor specifieke taalontwikkelingsstoornissen
bij overig ‘gezonde’ kinderen zijn spraak- en taalachterstand in de familie,
mannelijk geslacht en perinatale risicofactoren (Nelson et al, 2006). Andere
risicofactoren die minder vaak gerapporteerd worden zijn lage opleiding van de moeder
en vader, kinderziekten, laat in de kinderrij van een gezin en gezinsgrootte. Risicofactor
voor blootstellingsachterstand is (per definitie) onvoldoende blootstelling aan een