TNO-rapport - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Juli 2007 37 / 65
5 Signaleren: risicofactoren voor taalachterstand in de
eerste taal en overzicht van signaleringsinstrumenten
5.1 Risicofactoren voor taalachterstand in de eerste taal
Nelson et al (2006) hebben in een systematische review van de Engelstalige literatuur
over screening op spraak- en taalachterstand bij kleuters onderzocht of identificatie van
risicofactoren de screening kan verbeteren. Het gebruik van risicofactoren om te
selecteren welke groep kinderen gescreend zouden moeten worden is niet geëvalueerd,
en er is geen lijst van specifieke risicofactoren ontwikkeld die werkers in de eerste lijns
gezondheidszorg kan helpen met deze voorselectie. De meest consistent gerapporteerde
risicofactoren zijn spraak- en taalachterstand in de familie, mannelijk geslacht en
perinatale risicofactoren. Andere risicofactoren die minder vaak gerapporteerd worden
zijn lage opleiding van de moeder en vader, kinderziekten, laat in de kinderrij van een
gezin en gezinsgrootte.
Studies naar kinderen met een diagnose waarvan bekend is dat deze spraak- en
taalachterstand in de eerste taal kan geven zijn niet onderzocht door Nelson et al (2006).
Als voorbeeld noemen zij autisme, mentale retardatie, fragiel X syndroom,
gehoorverlies, degeneratieve en andere neurologische stoornissen. Dit zijn ook
risicofactoren.
Onvoldoende blootstelling aan een bepaalde taal geeft uiteraard een achterstand in die
taal ten opzichte van andere kinderen die wel aan die taal worden blootgesteld
(blootstellingsachterstand, zie definitie in paragraaf 1.2). Als het een tweede taal betreft
er zijn geen aanwijzingen dat dit een risicofactor voor een specifieke of niet-specifieke
taalontwikkelingsstoornis zou zijn: normaal gesproken is er geen probleem met het
aanleren van een tweede taal. Als echter een kind onvoldoende aan zijn/haar eerste taal
wordt blootgesteld, is dit een risicofactor.
5.2 Signaleringsinstrumenten voor het opsporen van kinderen met een taalachterstand
Bijlage C geeft een overzicht van signaleringsinstrumenten die beschikbaar zijn voor
het opsporen van kinderen met een taalachterstand. Er wordt een onderverdeling
gemaakt naar instrumenten met een afname duur van 10 minuten of minder (deel A) en
instrumenten met een afname duur van > 10 minuten (deel B). De reden hiervoor is dat
we op zoek zijn naar een instrument dat geschikt is als screeningsinstrument in de JGZ.
Instrumenten in onderdeel B komen mogelijk door hun langere afnameduur alleen in
aanmerking als tweede fase in het screeningstraject, bijvoorbeeld na voorselectie van
een risicopopulatie met een instrument uit deel A van bijlage C. Hiervoor zou dan een
onderzoek op indicatie moeten worden verricht.
Deel A van bijlage C (