TNO-rapport - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

TNO-rapport | KvL/P&Z 2007.025 | Juli 2007 58 / 65
met een eerste taal anders dan Turks, Tarifit-Berbers, Marokkaans-Arabisch zijn er geen
instrumenten om taalontwikkelingsstoornissen op te sporen. Op dit moment is het dus
een probleem om een taalachterstand in de eerste taal van anderstalige kinderen te
ontdekken: hiervoor zijn nog geen voldoende onderbouwde instrumenten beschikbaar,
en globale beoordeling van de taal van het kind door de JGZ-medewerker is meestal
niet mogelijk omdat de JGZ-medewerker de taal niet kent. Als de ouders voldoende
Nederlands spreken kan via hen wel navraag gedaan worden naar de eerste taal bij hun
kind. We bevelen aan om instrumenten of hulpmiddelen voor de JGZ te ontwikkelen
waarmee de eerste taal van anderstalige kinderen kan worden beoordeeld. Hierbij
denken we aan nader onderzoek naar de genoemde tweetalige Lexiconlijsten. Voor
talen die in mindere mate voorkomen in Nederland is het niet efficiënt om een
tweetalige Lexiconlijst te ontwikkelen. Om ook die eerste talen te kunnen beoordelen, is
het wellicht mogelijk via de ouders de mijlpalen in de taalontwikkeling na te vragen op
een gestructureerde wijze.
7. Is er voldoende wetenschappelijke onderbouwing beschikbaar voor het ontwikkelen
van een richtlijn door de beroepsgroepen voor uniforme, effectieve spraaktaalscreening
voor kinderen van 1 tot 6 jaar?
Er is onvoldoende wetenschappelijke basis voor het installeren van een formele
spraaktaalscreening, waarbij uitsluitend op basis van een test besloten wordt of nader
diagnostisch onderzoek gewenst is. Dit komt vooral omdat er onvoldoende kennis is
over de effectiviteit een dergelijk programma; er is niet overtuigend aangetoond dat de
voordelen van screenen op wegen tegen de nadelen ervan. Een gefundeerde keuze voor
een bepaald screeningsinstrument kan bovendien niet gemaakt worden. Internationaal,
en ook in Nederland, wordt echter algemeen aangenomen dat vroegtijdige opsporing
nuttig is. Daarom heeft de Nederlandse overheid de opsporing van spraaktaalachterstanden
verplicht gesteld. Dit moet daarom zo goed mogelijk uitgevoerd worden.
Evenals Law (1998) bevelen we een minder formele vorm van screenen aan, namelijk
signaleren van taalachterstanden door gebruik te maken van de ervaring van
professionals in de JGZ. Uit de inventarisatie van de huidige werkwijze bij de JGZ 0-4jarigen
en 5-6-jarigen blijkt dat er op lokaal niveau zeer veel verschillende protocollen
in gebruik zijn. Negentig procent van de JGZ 0-4-jarigenorganisaties geeft verder aan
dat zij behoefte hebben aan een landelijke richtlijn. We bevelen daarom aan de
ontwikkeling van een dergelijke richtlijn zo spoedig mogelijk te starten. In de richtlijn
moeten afspraken worden vastgelegd over de uitvoering van de signalering, het
doorverwijzen van kinderen en de monitoring/evaluatie hiervan.
Omdat er weinig bekend is over de effectiviteit van screeningsprogramma’s op het
gebied van spraak en taal, en de screeningsinstrumenten ook niet goed vergeleken
kunnen worden, zal de richtlijn voor een groot deel op basis van consensus van
deskundigen ontwikkeld moeten worden. Omdat de effectiviteit van screenen niet
aangetoond is zal voor de signalering een vorm moeten worden gekozen waarbij de
nadelen die altijd aan een dergelijk programma verbonden zijn, beperkt blijven. Om dit
te bereiken moet dan eerder worden gekozen voor een vorm met een hoge specificiteit
(weinig fout-positieve uitslagen) dan voor een vorm met een hoge sensitiviteit (weinig
gemiste kinderen met taalachterstand). Onderdeel van de richtlijn zou een inhoudelijke
beoordeling van de instrumenten kunnen zijn. Hierbij is het aan te bevelen na te gaan of
onderdelen van de verschillende instrumenten samen te voegen zijn tot één nieuw
instrument ter ondersteuning van de signalering. Dit instrument zou dan opgenomen
kunnen worden in de richtlijn. Ook zou nagegaan moeten worden of dit instrument kan
worden geïntegreerd met het Van Wiechenonderzoek, omdat deze al door alle JGZ-