Multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie - Nederlandse Vereniging ...

Titel: Multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie (1.0)Deïnstutionalisering/vermaatschappelijkingLangdurig verblijf in een psychiatrisch ziekenhuis heeft een aantal ongewenste gevolgen voor de patiënt. DeAmerikaanse socioloog Goffman heeft dit in zijn baanbrekende studie over totale instituties (waartoe hij nietalleen psychiatrische inrichtingen, maar ook gevangenissen, kloosters en kinderbeschermingsinstellingenrekende) omschreven in termen van een mortificatieproces. Daarmee doelde hij op een aantal veranderingendie in de persoonlijkheid van bewoners van dergelijke totale instituties optreden: afname van initiatief, apathie,en verlies van vermogens die nodig zijn om zichzelf buiten een institutionele context te handhaven. Specifiekvoor psychiatrische patiënten wordt in dit verband gesproken van hospitalisatie. Het 'hospitalisatiesyndroom' isechter niet alleen maar een artefact van opname in een totale institutie. Gebleken is dat de kans op ontslag na12 maanden klinische psychiatrische opname dramatisch vermindert.Mede als gevolg van dergelijke inzichten, die samenhingen met een kritische beweging die haar oorspronghad in de jaren zestig van de vorige eeuw (antipsychiatrie, ontstaan van cliëntenbeweging), is depsychiatrische inrichting in toenemende mate doelwit van kritiek. In sommige landen heeft dit geleid totradicale opheffing van bedden in psychiatrische ziekenhuizen en zelfs tot sluiting van inrichtingen (VS, Italië).In andere landen, waaronder Nederland, is sprake geweest van een geleidelijke en beperkte vermindering vanhet aantal bedden in psychiatrische ziekenhuizen.Momenteel verblijft een groot deel van de chronisch psychiatrische patiënten nog maar gedurende korte tijd ofzelfs helemaal niet meer in het psychiatrisch ziekenhuis. Dat is soms te zien, vooral in de centra van de grotesteden, waar psychiatrische patiënten opvallend deel zijn gaan uitmaken van de populatie zwervers endaklozen. De vraag die hier gesteld kan worden, is of psychiatrische afdelingen voor langdurig verblijf inbossen en duinen niet te snel afgeschaft zijn.Het overgrote deel van de chronisch psychiatrische patiënten, leeft echter erg teruggetrokken en onopvallend- soms nog in het ouderlijk huis, steeds vaker ook zelfstandig. Dat is niet alleen maar positief, want velen vanhen zijn erg eenzaam, hebben geen partner, geen werk, geen vrienden, en geen inkomen van betekenis. Zijkunnen ook vaak niet goed voor zichzelf zorgen en dat kan hen dan plotseling maatschappelijk weeropvallend maken, als de exacerbatie van de psychische problematiek op zich dat al niet doet.In de afgelopen decennia hebben zich, mede als gevolg van deïnstitutionalisering en vermaatschappelijkingvan de GGZ, belangrijke veranderingen voorgedaan in de zorg voor mensen met chronische psychischeproblemen - een groep die in de huidige maatschappij gemakkelijk geïsoleerd en gemarginaliseerd raakt. Er iseen breed aanbod gekomen aan zorgvormen die inspelen op het geven van zorg in de vertrouwde omgeving(community care, psychiatrische thuiszorg), persoonlijke begeleiding en het oplossen van individueleproblematiek (casemanagement), ondersteunen en handhaven van zelfstandigheid (psycho-educatie,arbeidsrehabilitatie), bieden van een veilige woonomgeving (begeleid wonen, sociale pensions), structurerenvan het dagelijks leven (dagactiviteitencentra) en, waar nodig, een intensief en interveniërend hulpaanbod(bemoeizorg, assertive outreach).Ontwikkelingen in NederlandIn Nederland is langdurig gediscussieerd over alternatieven voor het psychiatrisch ziekenhuis. Er is hier nooitbesloten tot een drastische reductie van het aantal bedden in psychiatrische inrichtingen, zoals dat welgebeurd is in de VS, Engeland en Italië. Wel is gekozen voor een beleid waarin alternatieven voor de inrichtingzich geleidelijk aan zouden kunnen ontwikkelen.Zo zijn de volgende alternatieven ontwikkeld. Allereerst waren dat de Psychiatrische afdelingen van algemeneziekenhuizen (PAAZ-en). De voordelen hiervan waren kleinschaligheid, geringere stigmatisering, een beterespreiding over het land en de mogelijkheid van goede aansluiting bij de somatische gezondheidszorg. In detweede plaats zijn de Regionale instellingen voor ambulante geestelijke gezondheidszorg (RIAGG's)ontwikkeld. Voortbouwend op de kern van de sociaal-psychiatrische diensten werd verondersteld dat eengrote groei van het ambulante aanbod zou leiden tot een afnemende behoefte aan ‘psychiatrische bedden'. Ditis slechts in beperkte mate het geval gebleken. Tenslotte is de oprichting van Regionale instituten voorbeschermende woonvormen (RIBW-en) in gang gezet, om te voorzien in een woonfunctie voor mensen, dieanders op psychiatrische ziekenhuizen zouden zijn aangewezen. In de afgelopen jaren ontstaat bovendieneen functionele herordening ontstaat, waarbij ‘Multifunctionele eenheden' (MFE's, in Amsterdam‘Sociaal-psychiatrische dienstencentra, SPDC's genoemd) worden opgericht als deconcentraties vanpsychiatrische ziekenhuizen. Een belangrijk aanbod van deze MFE's is de opnamevervangendedeeltijdbehandeling, waardoor mensen aan een behandeling kunnen deelnemen zonder dat ze in eeninstelling hoeven te verblijven.Tegenwoordig wordt de GGZ-hulp in toenemende mate georganiseerd in ‘circuits' en ‘programma's', gericht oponderscheiden doelgroepen en zich ook uitstrekkend tot voorzieningen buiten de GGZ, zoals algemeneGGZ-Richtlijnen - Multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie (1.0) - 08-08-2008 14