You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DOSYA: F‹NANSMAN MAKALE<br />
TÜRKİYE’DE TEŞVİK VE<br />
DESTEK POLİTİKALARI VE<br />
YARARLANILABİLECEK<br />
DESTEKLER<br />
ÜLKENİN KALKINMA STRATEJİSİ VE İHTİYAÇLARINA YÖNELİK YENİ BİR DÜZENLEMEYE<br />
GİDİLEREK ESKİ TEŞVİK YASASI DEĞİŞTİRİLMİŞ , TEŞVİKLERİN DAHA ADALETLİ VE<br />
ÜLKE İHTİYAÇLARINA CEVAP VERECEK NİTELİKTE DAĞITILMASINA YÖNELİK ADIM<br />
ATILMIŞTIR, “GENEL TEŞVİK SİSTEMİ” YENİLENMİŞ VE KAPSAMI GENİŞLETİLEREK<br />
“SEKTÖREL TEŞVİK SİSTEMİ”NE DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞTÜR.<br />
Ömer SARIOĞLU<br />
Proje Danışmanı<br />
Günümüz dünya ticaretinde her ne kadar serbest piyasa<br />
ekonomisi hâkimse de hiçbir devlet yoktur ki<br />
ekonomiye müdahale etme ihtiyacı duymasın. Sistemin<br />
dinamosu sayılan devletlerde dahi serbest piyasa<br />
belli sınırlar içerisinde “serbest” bırakılmaktadır.<br />
En somut örneği için ABD ve Avrupa Birliği’nin kriz<br />
sürecindeki aktif müdahalelerine bakılabilir.<br />
Devletlerin ekonomileri serbest bırakmama sebepleri<br />
hem sistemin kendi iç dinamiklerinden hem de<br />
ekonomik, sosyal, siyasal vb. kaygılarından ileri gelmektedir.<br />
Piyasalar normal işleyişine bırakıldığında<br />
optimal düzeyde sonuçlar doğurmamakta, bu durumda<br />
devlet yardımları gündeme gelmektedir. Bu<br />
yardımlar hibe, teşvik, kredi, vergi muafiyeti vb. şeklinde<br />
kendini gösterir. Sistemin kendi iç dinamiklerini<br />
bir kenara bırakacak olursak devletlerin büyüme<br />
hedeflerini tutturmaları için aldıkları “ekonomik”<br />
önlemler, genellikle teşvik ve destek politikalarını<br />
şekillendirir. Teşvik ve desteklerle hedeflenen<br />
iyileştirmeler çeşitli alanlarda olabilir; doğal afetler<br />
sonucu oluşan hasarı telafi etme, sosyal alt yapıyı<br />
güçlendirme, ihracatı arttırma, ekonomik istikrarı<br />
sağlama, büyümeyi destekleme, tarım ürünlerini<br />
destekleme, işsizliği azaltma, sanayinin ve ihracat<br />
sektörünün rekabet gücünü arttırma vb.<br />
Türkiye özelinden duruma bakacak olursak 1980’li<br />
yıllarda serbest piyasa ekonomisine tam olarak girişimizle<br />
birlikte ekonomide belli problemler oluşmaya<br />
başlayınca, 1980’li yılların ortalarında “teşvik” politikalarıyla<br />
tanışmış olduk. Artık hükümetler ihracatı,<br />
üretimi, tarımı belli şekillerde yönlendirme ihtiyacı<br />
ile yasal önlemlerin yanında en güçlü müdahale<br />
biçimi olarak “teşvik ve destek” sistemini devreye<br />
almaya başladılar. Bu teşvikler ve desteklerle<br />
belli konularda iyileşme ve kontrollü büyüme hedeflenerek<br />
dünya pazarlarında daha iyi rekabet edebilir,<br />
kendi pazarına yetebilir bir ülke olma yolunda<br />
adımlar atıldı.<br />
Türkiye’de 1980’lerin ortalarında başlayan “teşvik”<br />
sistemi birçok olumlu sonuçlar doğurmasının yanı<br />
sıra bunu destekleyici belli yasal düzenlemeler ve<br />
gerekli denetleme mekanizmaları oluşturulmadığından<br />
“istismara açık” alanlar olmaya başladı. Teşvik<br />
mekanizmasında oluşan bu boşlukları değerlendirerek<br />
avantadan para koparan, devleti dolandıran,<br />
teşvik zengini tipler oluşmaya başladı (örneğin o dönemleri<br />
hatırlarsak birden bire “hayali ihracatçılar”<br />
türemişti). Bu sebeplerden dolayı toplumda, teşvik<br />
sisteminin yeterince iyi işletilemediği ve gerçek sahiplerine<br />
bu teşviklerin ulaşamadığı algısı oluştu.<br />
Hele küçük işletmeler için teşvik neredeyse hayal<br />
olarak algılanıyordu. Kaldı ki çoğu “kobi”nin teşviklerden<br />
haberi bile olmamaktaydı. Çünkü teşvik sistemindeki<br />
mevzuat eksikliği-karışıklığı, halka bunun<br />
iletilememesi, teşviklerin tek bir elden dağıtılmaması<br />
ve toplumda oluşan “teşvik eşittir avanta” algısı<br />
nedeni ile teşviklerin yerli yerinde ve yeterince<br />
kullandırıldığı söylenemez.<br />
Bugün gelinen noktada ise teşvik politikaları eskisine<br />
nazaran daha derli toplu yönetilmeye başlanmıştır<br />
diyebiliriz. Özellikle teşvik sisteminde bazı düzenlemelere<br />
gidilmiştir. Denetleme mekanizmaları geliştirilmiş,<br />
kredi kullandırma sistemi bankalar üzerinden<br />
yapılmaya başlanmış, devlet verdiği hemen<br />
hemen bütün hibe, destek ve yardımlarda “önce<br />
öde-belgelendir-geri al” sistemiyle çalışmaya başlamış.<br />
Özellikle ülkenin kalkınma stratejisi ve ihtiyaçlarına<br />
yönelik yeni bir düzenlemeye gidilerek eski<br />
teşvik yasası değiştirilmiş, teşviklerin daha adaletli<br />
ve ülke ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte dağıtılmasına<br />
yönelik adım atılmıştır. “Genel Teşvik<br />
Sistemi” yenilenmiş ve kapsamı genişletilerek “Sektörel<br />
Teşvik Sistemi”ne dönüştürülmüştür. Yeni Karar’ın<br />
uygulandığı bir yıllık dönemde, yabancı ser-<br />
56 M‹MAR VE MÜHEND‹S
Change language