You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
meçlerden biri olmuş(1).<br />
Süpürtü(tsunami) kestirimine göre, Türkiye'yi<br />
etkileyebilecek bölgelerde oluşan tüm<br />
süpürtü (tsunami)lerin belgeleri son 2 bin<br />
yıl için incelendiğinde 28, son 3 bin 500 yıl<br />
içinde 90 tane büyük süpürtü (tsunami)<br />
oluştuğu görülür. Bunları çoğu deprem, azı<br />
yanardağ kaynaklıdır. Türkiye ile Ege’de süpürtüler<br />
(tsunami) oluşumlarının yerleri ile<br />
yılları şöyle sayılabilir.<br />
Akdeniz ile Karadeniz’de yapılan araştırmalara<br />
göre süpürtü yaratan depremler ile yükseklikleri<br />
şöyledir.<br />
Doğu Akdeniz Süpürtüleri (1-4 m):<br />
21 Haziran 365: Doğu Akdeniz'de Girit'ten<br />
İskenderiye'ye dek uzanan bölgede görülmüştür.<br />
Dalga yüksekliği 1 ile 3 metreyi bulmuştur<br />
22 Mayıs 1202: Kıbrıs, Suriye ile Mısır’ı kıyılarını<br />
süpüren dalga yüksekliği 1 ile 4<br />
metreyi bulmuştur.<br />
8 Ağustos 1304: Doğu Akdeniz, Rodos ile<br />
Girit adalarını vuran süpürtülerin dalga<br />
yüksekliği 1 ile 3 metreyi bulmuştur.<br />
Nisan 1609: Doğu Akdeniz, Rodos'ta süpürtü<br />
(tsunami) 10 bin kişiyi öldürdü.<br />
Üstte<br />
Dünya dönüş yönü<br />
Üstte solda<br />
Yer içinde sıkışma<br />
Solda<br />
Isı akışı<br />
21 Temmuz 1752: Suriye kıyılarını vuran<br />
süpürtü dalgalarının yüksekliği 1 ile 3 metreyi<br />
bulmuştur.<br />
13 Ağustos 1822: Antakya, İskenderun Koyunu<br />
süpürtü dalgaları dövmüştür (Gözlem<br />
yok)<br />
Karadeniz’de Süpürtü: 1598 Amasya depremi,<br />
Karadeniz’de (Sinop ile Samsunda 1<br />
metrelik dalgalar yapmıştır). Karadeniz’den<br />
150 km uzaktaki 26-27 Aralık 1939 Erzincan<br />
depremi ise (M=7.9,1000) Fatsa’da süpürtü<br />
(tsunami) oluşturmuştur. Önce Fatsa’da,<br />
deniz 50 m, Ünye’de 100 metre, Ordu’da<br />
15 m geri çekilmiştir. Sonra 20-25 m<br />
karaya doğru ilerlemiştir. 3 Eylül 1968,<br />
Amasra-Çakraz depremi (M=6.6,1058) olmuştur.<br />
Amasra-Çakraz arasında kıyı 35-40<br />
saniye yükselmiştir. Önce deniz 12-15m geri<br />
çekilmiş sonra 100m karaya girmiş, 14 dakika<br />
sonra gelen ikinci dalga 50-60m karaya<br />
basmıştır. Bu dalga tekneleri denize almış.<br />
Çakraz limanında deniz tırmanma<br />
yüksekliği 3 metre dolayında olmuştur.<br />
Deprem kestirildi mi?<br />
Deprem olmadan önce bir Japon jeofizik bilimci,<br />
o bölgede 8,0 büyüklüğünde bir deprem<br />
beklendiğini belirtmiş, ancak tıpkı İtalya’daki<br />
gibi ona inanan olmamıştı. Depremden<br />
1 dakika önce sarsıntı uyarısı canavar<br />
düdükleri çalınarak, örüşüm ağından, ündeklerle,<br />
yapılmıştır. Depremden 4 dakika<br />
sonra süpürtü uyarısı yapılmıştır. Ancak<br />
araçlarına binerek kaçmaya çalışanları çarçabuk<br />
gelen süpürtü dalgaları önünde yuvarlayarak<br />
yutmuştur.<br />
Depremin yol açtığı akçal durum<br />
Depremden önce Türkiye’de dolar 1,58<br />
iken 1,61’e fırladı. Japon Borsası Nikkei<br />
yüzde 2 oranında düştü.<br />
Japonya yeryüzünün en büyük 3. akçal varsılıdır.<br />
1995 Japonya 6 bin 400 kişinin öldüğü<br />
Kobe depreminin çıkışı 100 milyar<br />
dolardı. Korunç (sigorta) işletmelerinin ödediği<br />
ise 3 milyar dolardı. Honshu depreminin<br />
de çıkışının bu değerleri aşarak 180 milyar<br />
doları bulması bekleniyor. Ulusal gelirde<br />
yüzde 10’a yakın gerileme beklenirken,<br />
korunç işletmelerine ise 34 milyar dolara<br />
çıkması bekleniyor. Depremden sonra sanayi<br />
tümüyle durmuş, Honda ile Sonny üretimevleri<br />
dokunca görmüştür.<br />
Deprem Türkiye’yi etkiler mi?<br />
9,0’lIk Japonya depreminden sonra devinim<br />
altında çalkalanan yer yuvarı ile avkulanan<br />
gevrek yer kabuğu, içinden diri kırık geçen<br />
tüm ülkeleri ürkütmektedir. Türkiye’de<br />
yüzde 3 lük uzak etki altındadır. Türkiye’deki<br />
en çok korkulacak yerler yüzde 52<br />
olasılıkla Kuzey Anadolu Kırığın, yüzde 33<br />
olasılıkla Batı Anadolu çöküntü kırıkları,<br />
yüzde 12 Doğu Anadolu Kırığının üzerinde<br />
olan yerleşimlerde görülebilir. 7 ile 10 gün<br />
içinde Başbakanlık AFAD Genel Müdürlüğü<br />
tetikte olmalıdır. Bunu açıkladıktan sonra<br />
ilk 7 günde büyüklüğü 4 ile 4,7 arasında üç<br />
deprem olmuştur. Marmara da böyle bir<br />
deprem olsaydı İstanbul un yüzde 60’ı yok<br />
olurdu. Oluşacak süpürtü dalgaları kıyıya 3<br />
dakikada gelirdi. Türkiye’de böyle bir deprem<br />
olabilir mi? Olmaz. Türkiye’de olabilecek<br />
en büyük deprem 7.9 - 8.0 olur. Türkiye<br />
kıyılarında son 3bin yılda 90 süpürtü<br />
olayı belgelenmiştir.<br />
Yeryüzünde en yüksek alınlı süpürtüler<br />
1960 Şili M=9,5, h= 25 m, ölü=1 263<br />
1969 Endonezya M=6,9, h= 4 m, ölü=600<br />
1976 Filipinler M=8,1, h= 8,5 m, ölü=4,456<br />
1992 Kolombia M=7,7, h= 6 m, ölü=600<br />
1998 Endonezya M=7,8, h= 26,2 m, ölü=2<br />
500<br />
1998 Papua Yeni Gine M=7, h= 15 m, ölü=2<br />
183<br />
2004 Endonezya M=9,1, h= 51 m, ölü=226<br />
000<br />
2006 Endonezya M=7,7, h= 10 m, ölü=664<br />
1960 Yeni Zelanda M=8,0, h= 11,2 m, ölü=<br />
528<br />
MART-N‹SAN 2011 91
Change language