Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Japonya Depremi,<br />
Süpürtüsü-2011, M= 9,0<br />
MAKALE<br />
Japonya depreminden sonra devinim altında çalkalanan yer yuvarı ile avkulanan gevrek yer<br />
kabuğu, içinden diri kırık geçen tüm ülkeleri ürkütmektedir. Türkiye’de yüzde 3’lük uzak etki<br />
altındadır. Türkiye’deki en çok korkulacak yerler yüzde 52 olasılıkla Kuzey Anadolu Kırığı,<br />
yüzde 33 olasılıkla Batı Anadolu çöküntü kırıkları,yüzde 12 Doğu Anadolu Kırığı’nın üzerinde<br />
olan yerleşimlerde görülebilir.<br />
PROF. DR. AHMET ERCAN<br />
www.ahmetercan.net - ahmetercan@ahmetercan.net<br />
Y<br />
eryüzünde 1999 yılından beri doğal<br />
olayların sayısında büyük bir artış vardır.<br />
Bu artış 2013 yılında doruğa erişecek,<br />
2015 yılında olağan düzeyine düşecektir. Japonya’nın<br />
Vakoyama’sında, 07:46’da (05:46<br />
UTC), yerel saatle 14:46’da, M=9,1 Richter<br />
büyüklüğünde bir deprem olmuştur. Deprem<br />
120 saniye sürmüştür. Depremle, Japonya<br />
GPS’e göre okyanusta konumu 2<br />
metre kayarken, düşey olarak 0,70 metre de<br />
göçmüştür. Japonya’da ortalama yılda 1000<br />
deprem olur. Yeryüzünde 6’dan büyük depremlerin<br />
yüzde 20’si Japonya’da olur. Deprem<br />
Pasifik dalma batma kuşağı içinde<br />
d=24,5 km derinde, göçüntülü biçimde olmuştur.<br />
Sendai kentinde 40 santim kayma<br />
olmuştur. Bu deprem Japonya’nın gördüğü<br />
en büyük depremdir. Deprem odağı kıyıdan<br />
138 km uzaktadır. Depremin Tokyo’ya<br />
uzaklığı 373 km’dir. Deprem odağı Sendai,<br />
Honshu’ya 130 km, Yamagata’ya. Deniz<br />
içindeki kırığın boyu en az 241 km, beklenen<br />
1100 km, eni 80 km’dir. En yakın kıyı<br />
138 km uzaktadır. Deprem olmadan önce 3<br />
tane büyüklüğü 7’e varan öncüleri olmuştur.<br />
Yeryüzünde böyle depremler 10 - 20 yılda<br />
bir içinde olmaktadır. Bu depremden çıkan<br />
gürenin oranı 1999 Gölcük depreminin<br />
yaklaşık 65 katıdır. Depremde çıkan atom<br />
bombası güresi yaklaşık 7 bin 150 tane<br />
atom bombasına eşittir. Bu deprem yeryüzünde<br />
son 300 yılda oluşan 7’nci büyük<br />
depremdir. Deprem odağının kıyıdan 130<br />
km uzakta olması depremin etkisini azaltmıştır.<br />
Ancak 373 km uzaktaki Tokyo’da bile<br />
çığım (hasar) oluşturmuştur.<br />
Süpürtü: Depremle olauşan süpürtü yani<br />
Japoncası tsunami, 130 km uzaklıktaki kıyıya<br />
yaklaşık, L=200 km dalga boyunda,<br />
390 km/saat( 6,5 km/dakika), (110 m/saniye)<br />
tezlikle, 19-20 dakikada ulaşmış, kıyıdan<br />
yaklaşık 2 ile 10 km içeri girerek önünde<br />
ne varsa 40 dakika içinde süpürmüştür.<br />
Dalga alın yüksekliği ortalama 4 metre, yer<br />
yer dar girintilerde 10 ölçe(metre) yüksekliğe<br />
erişmiştir. Japonların olaya ilk kez “tsunami”<br />
dedikleri süpürtü 15 Haziran 1896’da<br />
21 bin kişinin sularda boğulduğu Büyük<br />
Meiji Süpürtüsüdür. Kentlerde asıl çığımı<br />
yapan da süpürtü olmuştur. Yaklaşık 1,4<br />
milyon ev süpürtü dalgaları altında kalmıştır.<br />
10 binden çok kişi depremden 3 gün<br />
sonra yitikdir.<br />
Havai’de 09:00 da süpürtü uyarısı verilmiş,<br />
ancak gelen dalgalar etkili olmamıştır. Süpürtü<br />
18:00’da Kaliforniya kıyılarına etkisiz<br />
gelmiş, sörfçiler için eğlenceye dönüşmüştür.<br />
Dalga yüksekliği 0,1 ile 2,5 metre olmuş, kuzey<br />
Kaliforniya’da bir fotoğrafçıyı yutmuştur.<br />
Yanardağ: Depremden sonra Endonezya Siau’da<br />
1783 ölçe yükseklikteki bir yanardağ,<br />
ayrıca Japonya’da 2 tane yanardağ patlamıştır.<br />
Büyük depremler öncesi, sırası ya da<br />
sonrasında özellikle Pasifik deprem kuşağı<br />
gibi olan yerlerde bu tür yanardağ patlamaları<br />
görülür. Ege denizinde bunun örneği kıyılarımıza<br />
çok yakın Ege Dalma Batma kuşağının<br />
kuzeyindeki Santorini adası yanardağıdır.<br />
Çığım (Hasar): Depremden etkilenen kişi<br />
sayısı 7 milyondur. Deprem en çok 1 milyon<br />
kişilik Sendai kentini vurmuştur. Japonya’daki<br />
yapı niteliğinin iyi olması çığımı(hasarı)<br />
bir ölçüde azaltmış olsa da, uran (snayi)<br />
kurgularında yer yer yıkılmalar, ışınım<br />
(radyasyon) 8 kat arttığından çekirdek güre<br />
üretimevinde (nükleer santral) çatlama ürküntüsü<br />
olmuş, tüm işletmeler durmuş, ündekler<br />
(telefonlar) çalışmamış, kıvıl (elektrik)<br />
kesilmiştir, ulaşım durmuştur. Tezliği<br />
581 km/saat olan tez trenler kendiliğinden<br />
durmuştur. İnerçıkarlar ise ilk katta önceden<br />
kurulduğu gibi durmuştur. Şiba kayayağı<br />
artımlığında, ayrıca 80 yerde yangın çıkmıştır.<br />
Sendai’de bir petro-kimya kurgusu<br />
yanmış, Onahama kentinde bir büvet(baraj)<br />
yıkılarak suları kenti boğmuştur. Sendai’de<br />
yollar, uçuş alanları büklüm büklüm olmuş,<br />
derin yarıklar açılmıştır. Sendai kentinde 30<br />
katlı yapı sayısı 5, 15 katlısı 30, gerisi iki<br />
katlı çelik yapı, kent dışındakiler ise ağaç<br />
yapılarmış. Ağaç yapılar sürüklendi. Süpürtü<br />
dalgaları önüne gelen ne varsa süpürdüğü<br />
için hasar Mercalli Cannani ölçeğine göre<br />
XII gibi en yüksek düzeyine erişmiştir. Okyanusta<br />
100 kişi taşıyan bir gemi ile kaçmak<br />
için araçlarına binenler süpürtü altında sü-<br />
MART-N‹SAN 2011 89
Change language