journal of turkology research tubar volume_31

151
TÜBAR-XXXI-/2012-Bahar/Garîb’in Yûsuf u Züleyhâ’sı...
yer verildiğini de görüyoruz. Eser, Türk edebiyatının ilk dönem mahsullerinden
olması hasebiyle alışılagelmiş mesnevi tertibinde bulunan bölümlerden
ancak birkaçını içermektedir. Kasîde nazım şekliyle yazılmış bir
“tevhîd”le başlayan mesnevide akabinde “münâcât” ve “sebeb-i te’lîf”
bölümleri gelmekte, konunun işlendiği bölümün yekünü 2867 beyit olup
“hâtime” bölümü bulunmamaktadır.
Kahramanların yahut müellifin ağzından söylenen şiirlerin çoğu
“gazel” ve “murabba’-ı mütekerrir” nazım şekilleriyle kaleme alınmıştır.
Eserde 37 gazel ve 4 murabba’-ı mütekerrir bulunmaktadır. Mesneviye
taze bir hava katan bu şiirler umumiyetle “Şi’r”, “Şi’r-i Ya’kûb”, “Şi’r-i
Zelha” gibi başlıklar altında yazılmıştır. Başlıkların sadece üç nüshada
yer aldığını, birbirinden farklı ve kiminde az kiminde daha fazla olduğunu
da belirtmek gerekir. Üç nüshada bulunan başlıklar müstensihler tarafından
eklenmiş olmalıdır. Zira eserde bölümler arasındaki geçişler vasıta
beyitleriyle sağlanılmıştır.
II.5. Eserin Vezni:
Eski Anadolu Türkçesi döneminde telif edilmiş olan manzum eserlerde
çokça kullanılan kalıp remel bahrinin “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün”
kalıbıdır. Garîb’in eserinin önemli bir kısmı da bu vezinle yazılmıştır.
Bunun yanında bu vezinle birlikte eserde tatbikinde bir istikrar ve sistem
olmayan üç ayrı kalıbın daha kullanıldığı görülmektedir. Bu kalıplar yine
remel bahrinin bir kalıbı olan “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” ve
hezec bahrinin kalıpları olan “mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün”
ile “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün”dür.
Eserde bazı beyitlerin birinci ve ikinci mısralarının iki farklı vezinle
yazılması gibi hususî bir durum da söz konusudur. Bu beyitlerin birinci
ya da ikinci mısraları “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” ve “mefâ’îlün mefâ’îlün
fe’ûlün” kalıbıyla yazılmış olup beyitler şöyledir:
(1145)
Varup put-òānesine girür idi ( . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ )
Secde úılup puta yalvarur idi ( _ . _ _ / _ . _ _ / _ . _ )
(1150)
(1689)
èAceb Yÿsuf benümle bir ola mı ( . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ )
Yoòsa bu derdüm ölince úala mı ( _ . _ _ / _ . _ _ / _ . _ )
Òalú yatıcaú varuban çaàırasın ( _ . _ _ / _ . _ _ / _ . _ )
Benüm selāmum aña degüresin ( . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ )