journal of turkology research tubar volume_31

200
TÜBAR-XXXI-/2012-Bahar/Prof. Dr. M. Fatih KÖKSAL
rinde izlenen yola dair hiçbir surette açıklama yapılmayan çalışmalar da
görülmektedir. Ortaya konan metin istediği kadar sıhhatli olsun, bu eksiklik
çalışmanın bilimselliğine gölge düşürür. Bu açıklamalarda nelerin
bulunabileceğine dair bir örnek ektedir (EKLER, EK 2). Ancak bu örneğin
değişmez bir şablon olamayacağını, her metnin kendine has farklı
açıklamalar gerektirebileceği göz ardı edilmemelidir.
IV. DĐĞER HUSUSLAR
Metin neşri ameliyesinin her safhasından bahsedilmesi iddiasıyla
kaleme alınan bu yazıda, ilk bakışta bu yazıya alınması garip karşılanabilecek
bir iki hususu da önemine binaen vurgulamak gerekir. Bunlardan
biri metnin sonuna konulan, “dizin” veya “endeks/indeks” adlarıyla anılan
bölümdür. Yayımlanmış metin örneklerine baktığımızda bu konuda
çok çeşitli uygulamalarla karşılaşıyoruz. Bu farklı uygulamaların mevcudiyeti,
eğer metne özgü durumlardan kaynaklanıyorsa tabiî karşılanmalıdır.
Metin içindeki özel adlar için bir dizin (indeks) yapmak araştırmacılar
için oldukça faydalıdır. Bu dizin, “Yer Adları”, “Eser Adları”, “Şahıs
Adları” gibi ayrı başlıklar altında toplanabileceği gibi “Özel Adlar Dizini”
gibi genel bir başlık altında da bulunabilir. Dizin’in okuyucunun en
kolay şekilde istifade edebileceği tarzda hazırlanması gerekir. Neşredilecek
metin mensur bir eserse satır numarası, bir mesneviyse dizindeki
kelimelerin beyit numarası, divansa nazım şekli/beyit sayısı rumuzuyla
gösterilmesi okurun kelimeyi bulmasını kolaylaştırır. Kelimelerin sadece
sayfa numarasıyla gösterildiği dizinlerden istifade etmek oldukça güçtür.
Metindeki bütün kelimelerin dizinini veren metin neşri çalışmaları
da vardır ki, bu şüphesiz daha yararlıdır. Ancak metinlerin elektronik
ortamda taranabildiği günümüzde dizinlere duyulan ihtiyacın tedricen
ortadan kalktığı da bir gerçektir. Ne var ki kitaplar, bütünüyle elektronik
ortamda temin edilebilir duruma gelmedikçe dizin bir ihtiyaç olmaya
devam edecektir.
Dizinden başka (veya dizin yerine) metin sonuna “Sözlük” eklenmesi
de yaygın uygulamalar arasındadır. Ancak yine mevcut uygulamalara
bakıldığında bunda da bir standardın bulunmadığını gözlemliyoruz.
Çok basit, hemen herkesin anlamını bildiği kelimelere yer verilirken, -
muhtemelen nâşirin kendisinin de anlamını bulamadığı için- tamamen
yabancı kelimelerin alınmadığı sözlüklerle karşılaşılmaktadır. Metnin
sonuna bütün yabancı kelimelerin anlamlarının verildiği bir sözlük ek-