journal of turkology research tubar volume_31

183
TÜBAR-XXXI-/2012-Bahar/Metin Neşrinin Ana Esasları
bazı Đstanbul kütüphaneleri başta olmak üzere pek çok kütüphane ve koleksiyon
söz konusu internet sitelerinde henüz yer almamaktadır.
Đlk aşama olan nüshaların tespiti aşaması tamamlandıktan sonra istisnasız
bütün nüshalar temin edilmelidir. Bu elbette malî bir külfeti de
beraberinde getirecektir ama bu işe soyunan için başka çare yoktur. Bunun
için üniversitelerden, TÜBĐTAK veya farklı kurumlardan proje desteği
sağlamak mümkündür. Ama maddî imkân elvermediği için nüshanın
temin edilememiş olması asla bir gerekçe olarak sunulmamalıdır. Yakın
zamana kadar nüshaların mikrofilminin alınması, mikrofilme alınan nüshaların
siyah-beyaz olarak fotokopi kâğıdına aktarılması; bu işlemler
sırasında yaşanan pek çok güçlükler, fotoğrafların/fotokopilerin netlik
kalitesi gibi yığınla olumsuzluk söz konusuydu. Günümüzde gerek nüshalara
ulaşımdaki kolaylık, gerekse teknolojik imkânların geldiği mükemmel
nokta, nüshaları temin hususunda üretilebilecek hiçbir mazerete yer
bırakmayacak vaziyettedir.
I. 2. Tenkitli Metinde Kullanılacak Nüshaların Seçimi
Kullanılacak nüshaların seçimine geçmeden önce şunu söyleyelim.
Eğer çalışılacak eserin nüsha sayısı dört - beş civarındaysa tenkitli metni
kurarken bütün nüshaları kullanmakta bir beis yoktur. Ancak sayı kabarıksa
seçme yapmakta yarar vardır. Onlarca nüshası tespit edilen bir eser
üzerinde çalışıyorsak bu nüshaların hepsini tenkitli metinde kullanmaya
çalışmak aslında yarardan çok zarar getirir. 3 Nüsha aileleri (grupları)
doğru tespit edildiğinde bütün nüshaların kullanılmasına zaten gerek
kalmayacaktır.
Nüsha ailelerini tespit etmek, yani şecere çıkarmak başlı başına bir
yazı konusu oluşturacak kadar geniş bir bahistir. Ana hatlarıyla şöyle
açabiliriz: Önce aralarında türlü bakımlardan benzerlik bulunan nüshalar
gruplandırılmalıdır. Nüsha ailelerini metindeki kimi bölümlerin/beyitlerin
eksik veya fazla oluşunda müştereklik, divansa nazım şekillerinin, mesneviyse
beyitlerin sıralanmasında/takdim-tehirlerde müştereklik gibi daha
ziyade muhtevayla ilgili hususlardan hareketle tespit ederiz. Nüsha ailelerini
belirlemede işimizi asıl kolaylaştıracak olan özellik “yanlışlarda müş-
3
Her geçen gün gelişen teknoloji ileride bütün nüshaların rahatça
kullanılabilmesine fırsat veren imkân kapıları açabilir. Ancak bugün, çok
fazla nüshası olan eserlerin bütün nüshalarını kullanmak teknik olarak da
neredeyse imkânsızdır.