ardahanicd2004.pdf 23396KB May 03 2011 12:00:00 AM

Ölçek Köyü Kilisesi
Ardahan’ın 15 km. doğusundaki Ölçek Köyü’nde yer alan bir kilise kalıntısıdır.
Yapım tarihi tam kestirilemeyen bu kilisenin X-XI. Yüzyıllardan kalmış olabileceği tahmin
edilmektedir.
Kalıntılar oldukça harap durumdadır. Kilise yakınlarında, kare biçimli oyuğa
sahip eski bir sunak taşı çevreye gelişi güzel atılmış bir şekilde durmaktadır.
Övündü (Vaşlop) Manastır Kilisesi
Çıldır İlçesine bağlı Kurtkale Beldesinin yaklaşık l km. kadar doğusundaki Övündü
(Vaşlop) Köyü’nün 450-500 m. güneyinde bulunan vadide, Kura Nehri’nin akış yönüne göre
solunda yer almaktadır. Bu kilisenin yaklaşık 150-200 m. kuzeyindeki kayalıkta ise eski
mağara yerleşimleri bulunmaktadır.
Kesin yapım tarihi hakkında fikir yürütülmesinin güç olduğu ifade edilen bu
kilisenin XI.-XII. yüzyıllardan kalmış olabileceği düşünülmektedir. Kilise, yörede
bulunan Hıristiyan mimarisine ait kalıntılardan farklı bir plan özelliğine sahiptir.
Diğerlerinden farklı olarak ve çok programlı şekilde inşa edilmiştir. Küçük ölçülerde
ele alınmış ve bir manastır kilisesi özelliği gösteren yapının iç mekanı, iki bölümden
oluşmaktadır. İbadethane olarak düzenlenmiş olan güney kısım, tek katlı olarak inşa
edilmiştir. Manastır odalarının yer aldığı kuzey kısım, iki katlı bir düzenlemeye sahiptir.
Yöre halkı, manastırın bir çevre duvarı ile çevrili olduğunu, alt katlarında ahır ve
yemekhane bölümlerinin bulunduğunu ifade etmektedir. Ancak, bugün bu mekanları
tespit etmek güçtür.
Sensop Kilisesi
Çıldır İlçesine bağlı Kurtkale Beldesinin yaklaşık l km kuzeydoğusunda yer alan Akdarı
(Çamorda) Köyü’nün 5 km. kuzeydoğusundaki yüksek düzlükte ve eski bir yerleşim yerinin
ortasında bulunmaktadır. Kesin yapım tarihi hakkında bir bilgi bulunmayan kilisenin X.-XI.
yüzyıllardan kalmış olabileceği tahmin edilmektedir. Güney duvarı bugün tamamen yıkılmıştır.
Ancak diğer duvarlar ve örtü kısmı sağlamdır. Girişinin güneyden olduğu anlaşılmaktadır.
Kilisenin kuzey yönü maşatlık olarak düzenlenmiştir. Ancak buradaki mezarlar kaçak
kazılarla tahrip edilmiştir. Kilise çevresinde daha büyük bir yerleşime ait izler mevcuttur. Bu
yerleşime ait taşlar üzerinde figürlü bezemelerin olduğu (kertenkele figürü) yöre halkı
tarafından ifade edilmişse de, bezemeli herhangi bir taşa rastlanmamıştır.
Şapeller
Ardahan Bölgesinde X.-XI. yüzyıllardan kalma çok sayıda kilise ve şapel yer
almaktadır. Söz konusu kilise ve şapellerin Kıpçak-Gürcü hakimiyeti sırasında inşa edildiği
sanılmaktadır. Bu yapıların, Osmanlı hakimiyeti döneminde onarılarak bölgedeki Hıristiyan
halk tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Kiliselerin dışında, küçük kilise diyebileceğimiz
şapellerin ise şunlar olduğu söylenebilir: Ardahan şehir merkezinin kuzeydoğusunda ve
merkezde kilise mevkiinde iki ayrı şapel, Ölçek-Tulumba Mezrası Şapeli, Kazankale’nin
171