16.11.2012 Views

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

D e n i z K A R A K U R T<br />

S a y f a | 311<br />

Erkenek [Azəricə: Ərkənek]<br />

Erkenek (Erkecel, Erkecey, Ernek, İrkenek, İrkeyel) –<br />

Türk ve Tatar halk inancında armak boyunda bir insan.<br />

Türklerde ruh başparmakta bulunur. Öbür Dünya'da<br />

insanlar çok küçük boyludur. Türkler, insanların<br />

binlerce yıldır boylarının ve ömürlerinin kısaldığına<br />

inanırlar. Eskiden insanlar çok iri ve uzun, ayrıca daha<br />

uzun ömürlüymüş, binlerce yıl yaşarlarmış. Boyları ve<br />

ömürleri kısalarak bugünkü durumlarına ulaşmışlardır.<br />

Buna bağlı olarak insanların küçülerek bir cüce, hattâ parmak kadar kalacağına inanılır. Biliz ve<br />

ecene/eçene (cüce) sözcükleri Türk masallarında zaman zaman geçer, fakat bunlar parmak<br />

kadar değildirler. Avrupa masallarındaki “Parmak Çocuk” motifini akla getirmektedir. Fakat<br />

tamamen özgün ve farklı bir varlıktır.<br />

Parmak Çocuk [Azəricə: Barmaq Uşaq]<br />

Parmak Çocuk – Avrupa kökenli bir masal karakteridir. Grimm masallarında ve Avrupa halk<br />

anlatılarında yer bulur. Türk halk kültüründeki Erkenek ile de özdeşleşmiş durumdadır. Azeri<br />

masallarındaki Cırtdan’a da kısmen benzer. Kurnaz, zeki, tâlihli bir çocuk olarak görünür. Avrupa<br />

dillerindeki adı Başparmakla ilgili kelime köklerinden türemiştir.<br />

Cırtdan [Azəricə: Cırtdan]<br />

Cırtdan – Azerbaycan masallarındaki kişiliklerden biridir. Cırtdanın öyküsü çok yaygındır, ancak<br />

onun kendi arkadaşları ile birlikte devin evinde geçirdiği bir gecenin öyküsü çok iyi bilinir. Dev<br />

gece yarı çocukların yattığı odaya girip "kim yatmış, kim uyanık?" diye sorar, Bunun üzerine<br />

yaşananlar sonucu Cırtdan devi yener. Azeri ebeveynler çoğu zaman bebekleri "cırtdan" diye<br />

adlandırırlar. Anneler çocuklarına ninni söylediğinde yine onun adı geçer:<br />

Ağlama, cırtdan yavru,<br />

Ağzı yoğurtlu yavru;<br />

Gideyim, unu eleyim,<br />

Geleyim, seni beleyim.<br />

Etimoloji<br />

(Er/ir) kökünden türemiştir. Küçük kişi demektir. Moğolcada erhi/erhiy (Eski Moğolcada<br />

erekey/herekey/hereg) başparmak anlamına gelir. Eski Türkçede ergek/ernek/irgek/irnek,<br />

parmak veya başparmak mânâsı taşır.<br />

Kaynakça<br />

� Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDF<br />

Ärkäňäk<br />

TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!