16.11.2012 Views

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

D e n i z K A R A K U R T<br />

S a y f a | 530<br />

Mamut [Azəricə: Mamont]<br />

Mamut – Filgiller familyasının nesli<br />

tükenmiş bir cinsi. 4,5 m boy ve 8 ton<br />

ağırlığa kadar varan bu cinsin son<br />

üyeleri MÖ 1700 yılında yaşamıştır.<br />

Mamut Fillerin atası olan nesli tükenmiş<br />

iri bir hayvandır. Günümüzde yaşayan<br />

fillerden 3 ve 5 kat daha büyüktür.<br />

Söylenceye göre Erlik Han bu hayvanlara<br />

kızarak cezalandırmış ve yeraltına<br />

çekmiştir. Fosilleri ilk kez Yakutya<br />

bölgesinde bulunmuş ve ne ad verileceği<br />

düşünülürken bölgede yaşayan Yakut<br />

(Saha) Türkleri, bilim adamlarına çok alışkın bir biçimde bunların adının Mamut olduğunu<br />

söylemişlerdir. Böylece kelime bilim literatürüne Yakut Türkçesinden geçmiştir. Bir başka görüşe<br />

göre yine Sibirya bölgesinde yaşayan Nenets dilinden gelmedir. Sibirya'da doğaya bağlı yaşam<br />

şekli sürdüren Dolganlar ve Yakutlar gibi bazı Türk halkları'nda mamutların yeraltı âleminde<br />

yaşayıp Erlik Han'a hizmetçilik ettikleri anlatılır. Yeraltı âleminin efendisi Erlik Han mamutları<br />

ceza olarak yeraltına almıştır. Eğer mamutlar oradan kaçıp yeryüzüne çıkmaya çalışırlarsa derhal<br />

buz kesilip ölürler. Sibirya'nın doğal yerlileri Tundra ikliminin binyıldır çözülmemiş toprağından<br />

dışarıya dikilir şekilde buldukları bu garip dev hayvanların dişleri ile çadırlarını süslemiş,<br />

postlarını ısınmak için kullanmış ve hattâ donmuş etini eritip yemişlerdir. Günümüze kadar<br />

Dolganlar'da hâlâ mamutların fildişiyle yapılmış ev eşyaları ve süsler bulunmaktadır. Evenklerde<br />

Şeli adlı Mamut görünümlü bir Tanrı mevcuttur. Türkçede Yağan/Yağna, Tuva Türkçesinde<br />

Çağan, Moğolcada Zağan/Dıgan kelimeleri fil demektir ve bazı masallarda bu sözcüklerle<br />

rastlanan unsurlardan birisidir. Sözcük Yakutça’da Büyük Fil demektir. Maymut (Baymut)<br />

sözcüğünün değişmiş biçimi olabilir.<br />

Mamut kalıntılarının bulunuşu<br />

Rusyanın Asya'da kalan kısmında hâlâ günümüze kadar buzun içinde bütün şekilde muhafaza<br />

edilmiş mamut bedenleri bulunmaktadır. Bu mamut cesetleri hep etrafında bulunan buzun<br />

erimeye başlaması ile kilometrelerce uzaklara kadar yayılan çürüme kokuları sayesinde<br />

bulunmuşlardır. Bu binyıl kadar buzun içinde muhafaza edilmiş bedenler buzun dışında<br />

kaldıklarında çürüyerek ve leş yiyicilere yem olarak bir kaç hafta içerisinde yok olur.<br />

Sibirya'da doğaya bağlı yaşam şekli sürdüren Dolganlar ve Yakutlar gibi bazı Türk halkları'nda<br />

mamutların yeraltı âleminde yaşayıp Erlik Han'a hizmetçilik ettikleri anlatılır. Yeraltı âleminin<br />

efendisi Erlik Han mamutları ceza olarak yeraltına almıştır. Eğer mamutlar oradan kaçıp<br />

TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!