16.11.2012 Views

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Ürüng Ayığ Toyon<br />

D e n i z K A R A K U R T<br />

S a y f a | 794<br />

Ürüng Ayığ Toyon (Ürüñ Ayığ Han) – Türk, Altay ve Yakut mitolojilerinde Gökyüzü Tanrısı.<br />

Ürüng Ay Toyon olarak da söylenir. Ayığ Han veya Ayıh Han olarak da bilinir.<br />

Özellikleri<br />

İlk insanı o yaratmıştır. Dünyayı idare eder. Yaratıcı ruhların en büyüklerindendir. İnsanlara<br />

yeteneklerini ve becerilerini o verir. İlham kaynağıdır. Toprağın verimli olmasını sağlar. Kısaca<br />

yaratıcılıkla ilgili tüm unsurların kaynağıdır. Bereket ve hayvanların çoğalması onun isteğiyle<br />

olur. Yiğitleri ölümden kurtarır, ölen kahramanlara yeniden can verir. İnsanlardan ve diğer<br />

canlılardan sorumludur. Ürüng (ak, beyaz, saf, temiz) olarak tasvir edilir. Kendisine beyaz at<br />

kurban edilir. Bu kurban “Idık” şeklindedir. Yâni canlı olarak doğaya salınır. Bir daha kimse o<br />

hayvana el sürmez. Bu canlılar ışığın doğduğu yöne yâni doğuya doğru sürülür. Göğün 13.<br />

katında oturur. İnsanların ısınması için Güneş’i yaratmıştır. Ulu, kutlu, nurlu bir varlığa sahiptir.<br />

İnsanların özel işlerine karışmaz. Ongunu Kartal’dır. Ayığı (Ayığ) adı verilen ruhlar onun<br />

emrindedir.<br />

Yakut halkının inanışında gökyüzü tanrısının adı olup, gökyüzünün en üst katında iki beyaz güneş<br />

ile birlikte yaşayan yaşlı bir adam olarak tasvir edilmektedir. Beyaz güneşleri ortasından ayırarak<br />

insanların ısınması için 3. bir güneşi yaratmıştır 1 .<br />

Onun eşinin adına ise "Kübey Hatun" denilir. Her şeyi yönlendirip, idare eden de Ürüng Ayı<br />

Toyon'un kendisidir. Adının mitolojik anlamından da anlaşılacağı gibi, oldukça büyük saygı<br />

gösterilen kutlu, nur yüzlü, kutsal ve ulu bir varlık konumundadır. 2<br />

Etimoloji<br />

(Ay) kökünden türemiştir. Ayışığı ve Yaratmak anlamlarını içerir. Aymak (kendinde olmak) fiili ile<br />

aynı kökten gelir. Aymaz ise karşıt anlamlı olarak gafil, kendini bilmez demektir. Moğolca Ayh<br />

sözcüğü korku demektir ve bağlantılı olması muhtemeldir 3 . Ürüng sözcüğü, beyaz anlamına gelir<br />

ve sonundaki -ng ise aslında "n" sesinin genizden çıkan bir türü olup (Osm. Kaf-ı Nuni) bazı<br />

kaynaklarda "ñ" (Osm. ڨ) ile gösterilir (Ürüñ).<br />

Kaynakça<br />

� Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDF<br />

Dipnotlar<br />

1. ^ Özhan Öztürk, Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, 2009 Phoenix Yayınları. s. 922-923,951<br />

2. ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi<br />

3. ^ Mongolian Dictionary, Andras Rajki, ("ayh") (İngilizce)<br />

TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!