16.11.2012 Views

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

TURK MITOLOJI ANSIKLOPEDISI

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

D e n i z K A R A K U R T<br />

S a y f a | 370<br />

Halk Takvimi [Azəricə: Xalq Təkvimi]<br />

Halk Takvimi – Resmi olmayan ve belirli bir yöreye veya bölgeye özgü olan ya da herkes<br />

tarafından bilinmeyen (genel kabul görmeyen) takvimdir. Türk halk kültüründe takvim sözcüğü<br />

karşılığında Sürelge veya Sürenge tâbiri kullanılır.<br />

Özellikleri<br />

Bir bölgede yaşayan toplulukların geleneksel kültürel miras olarak nesilden nesile aktardığı doğa<br />

olaylarına dayalı birikimlere ve uzun süreli deneyimlere dayalı târihsel, töresel, dinsel, mitolojik,<br />

tarımsal simgelerin zamanın geçişini ve belirli dönemlerini anımsatma görevini gerçekleştirdiği<br />

resmi olmayan, sözlü geleneğe dayalı zaman bölümleme aracıdır.<br />

Halk takvimi (yerel takvim) kullanıldığı bölgede genel bir kabul görür; hattâ bazen resmi<br />

takviden daha yaygındır. Ancak, günümüzdeki şehirleşme ve artan teknoloji halk takvimlerini<br />

ikinci plana atmıştır ve toplumsal anlamda kullanım oranları gitgide düşmektedir. Halk takvimi,<br />

yaygınlık kazanmış (resmi) takvimlerden daha farklı olarak yılı, ayları ve günleri başka bir<br />

biçimde bölümlere ayırır ve farklı anlayışlarla adlandırır. Kimi zaman, kimi doğal olaylar, tarımsal<br />

kavramlar bu adlandırmada belirleyici olur. Bazen bu takvimlerin bir kısmı veya bütünsellik arz<br />

eden bazıları resmi takvim statüsüne ulaşabilir. Örneğin günümüzdeki Türk takviminde yer alan<br />

bazı ay adları halk takvimlerinden alınmıştır; Ocak, Ekim...<br />

Mevsimler [Azəricə: Mövsümlər]<br />

Türk Halk Takvimi, yöresel çeşitliliklerine rağmen hepsinde ortak bir anlayış olarak gündönümü<br />

ve gündenkliği esasına göre oluşturulur. Bugünkü takvim anlayışının aksine ortalama dokuz gün<br />

geriden gelen ay başlangıçları bulunur. Yâni birinci ayın birinci günü 22 Marttır. Bu târih Türk<br />

takviminin yılbaşı olup bir gün öncesi Nevruz bayramına denk düşer.<br />

� 21 Mart: Bahar gündönümü<br />

� 21 Haziran: Yaz gündenkliği<br />

� 23 Eylül: Güz gündönümü<br />

� 21 Aralık: Kış gündenkliği.<br />

Mevsimleri adlandırmak için kullanılan sözcükler şu şekildedir:<br />

1. İlkbahar: Kök, Kökey, Köklem (Farsça: Bahar)<br />

2. Yaz: Yaz, Yay, Cay<br />

3. Sonbahar: Güz, Güzey, Güzlem (Farsça: Payız)<br />

4. Kış: Kış, Kıs<br />

Aylar [Azəricə: Aylar]<br />

Ay adları Türk kültürünün yayıldığı geniş coğrafyada çok farklı biçimlerde ortaya çıkar. Ancak<br />

temel belirleyici unsur yine doğadır. Doğadan etkilenerek oluşturulmuş ay adları çoğunluktadır.<br />

TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!