Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

More documents

Recommendations

Info

Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144Türkiye İzostatik Gravite Anomali Haritasıa. Türkiye Ulusal Yükseklik Sistemi(Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı-1999) veTürkiye GeoidiTürkiye’de hassas nokta yüksekliklerininbelirlenmesinde, ülke boyutunda karayollarıboyunca 1-2 km aralıklarla işaretlenen veortometrik yükseklikleri bilinen noktalarınoluşturduğu Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı-1999 (TUDKA-99) kullanılmaktadır. TUDKA-99’unoluşturulması; geometrik nivelman ve graviteölçülerinin ön işlemi, yükseklik sisteminin seçimi,düşey datumun belirlenmesi ve dengelemeaşamaları ile gerçekleştirilmiştir.(Ayhan ve Demir,1992; Demir ve Cingöz, 2002)TUDKA-99, 1970-1993 yıllarında ölçülen 151adet birinci (I) derece ve 41 adet ikinci (II) derecegeçki ile 1970 yılından önce ölçülen 7 adet I.derece ve 44 adet II. derece geçki olmak üzeretoplam 29316 km uzunluğunda, 243 geçki ve25680 noktadan oluşmaktadır. 1973 yılındabaşlayan ikinci faz geometrik nivelman ölçülerisırasında düşey kontrol noktalarında graviteölçülmüştür. Değişik nedenlerle graviteölçülmeyen ve 1970 öncesi ölçülen 7 I. derece ve44 II. derece geçkinin tamamında olmak üzeretoplam 4112 düşey kontrol noktasının gravitedeğeri, çevresindeki 3-5 km. sıklıkta gravitenoktalarından yararla ± 3 mgal doğruluklakestirilmiştir. Böylece düşey kontrol noktalarında,IGSN71 sistemine yakın Düzenlemiş PotsdamGravite Datumunda gravite belirlenmiştir.TUDKA'nın dengeleme aşamasında IAG(International Association of Geodesy)'nin UELN(United Europen Levelling Network) altkomisyonunca önerilen, tek anlamlı ve tamdiferansiyel olan jeopotansiyel sayılarkullanılmıştır. Geoit üzerindeki bir P 0 noktasınınpotansiyeli (W 0 ) ile P yeryüzü noktasınınpotansiyeli (W p ) arasındaki fark P noktasınınjeopotansiyel sayısı (C p ) olarak tanımlanır vepopP∫PC = W - W = gdh(4)0ile ifade edilir. Bu eşitlikte dh diferansiyelyükseklik farkı, g gerçek gravitedir. Jeopotansiyelsayı tam diferansiyel ve tek anlamlı bir büyüklükolup P 0 ve P noktaları arasında izlenen yoldanbağımsızdır. C jeopotansiyel sayı ve G ortalamagravite yardımıyla Yükseklik Sistemleri,CYükseklik =G(5)genel formülü ile elde edilmektedir. G 'ninseçimine bağlı olarak farklı yükseklik sistemleritanımlanabilmektedir. Aşağıda dinamik,ortometrik ve normal yüksekliklere ilişkin Gdeğerleri tanımlanmaktadır. (Heiskanen veMoritz, 1967)Dinamik Yükseklik: H D G = γ 45 (6.a)Ortometrik Yükseklik (Helmert):HG gP+ 0. 0424H= (6.b)Normal Yükseklik (Molodensky):H N (7)⎡ ω2 abG=γ⎢1-(1+f+-2f sin 2⎢ GM⎣H H)N+(Na a⎤)2⎥⎥⎦Bu eşitliklerde; g p P yeryüzü noktasındaölçülen gravite, γ Elipsoit üzerinde normalgravite, ϕ jeodezik enlem, γ 45 ϕ=45 o için normalgravite, f basıklık, ω Yerin açısal dönme hızı, ave b elipsoidin büyük ve küçük yarı eksenleri, GMNewton çekim sabiti ile yerin kitlesinin çarpımıdır.Fiziksel boyutu olan jeopotansiyel sayı sabitbir sayı γ 45 ile bölünerek metrik boyutu olandinamik yükseklikler elde edilir. Aynı eşpotansiyelli yüzey üzerindeki noktaların dinamikyükseklikleri aynıdır. Dinamik düzeltme özellikledağlık bölgelerde büyük değerlere ulaştığındanbu yükseklik sistemi uygulama açısından uygundeğildir. Bu nedenle uygulamada genellikleortometrik ve normal yükseklik sistemleriseçilmektedir. Ortometrik yüksekliklerin başlangıçyüzeyi geoit, normal yüksekliklerin başlangıçyüzeyi ise okyanuslarda geoit ile çakışankaralarda farklılık gösteren quasi-geoittir.Yeryüzündeki bir P noktasının gerçek çeküleğrisi boyunca geoide olan uzaklığı ortometrikyükseklik, normal çekül eğrisi boyuncaquasi-geoide olan uzaklığı ise normal yüksekliktir.Ortometrik yükseklikler yer yoğunluğu ile ilgilibazı varsayımlara dayanmasına karşın, normalyükseklikler için herhangi bir varsayım sözkonusu olmayıp her iki yükseklik sistemi tamdiferansiyel ve tek anlamlıdır. Türkiye'de mevcutyükseklikler Helmert Ortometrik YükseklikSistemindedir, ancak tüm noktaların MolodenskyNormal Yükseklikleri de hesaplanmıştır.6
Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144Türkiye İzostatik Gravite Anomali HaritasıŞekil 3. Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı (TUDKA).Türkiye Ulusal Düşey Kontrol Ağı (Şekil 3)düşey datumu Antalya mareograf istasyonunda1936-1971 yıllarındaki anlık deniz seviyesiölçülerinin doğrudan aritmetik ortalaması ilebelirlenmiştir (Ayhan ve Demir, 1992).TUDKA'nın dengeleme aşamasındajeopotansiyel sayılar yükseklik sistemi olarakseçilmiş ve noktalar arasındaki jeopotansiyel sayıfarkları geometrik nivelman ve graviteölçülerinden hesaplanmıştır. Noktalarıntamamında (6) eşitlikleri kullanılarak Helmertortometrik yükseklik ve Molodensky normalyükseklikleri standart sapmaları ile birliktehesaplanmıştırP yeryüzü noktasının ortometrik yüksekliği(Hp) bu noktadan geçen çekül eğrisi boyuncageoide kadar ölçülen uzunluktur veHCgpp= (8)b. Türkiye Ulusal Gravite DatumuTürkiye’deki gravite çalışmalarına temel teşkiletmek üzere ve standart bir gravite datumuoluşturmak amacıyla Türkiye Temel Gravite Ağı(TTGA)’nın oluşturulması çalışması 1956 yılındaHarita Genel Komutanlı tarafından başlatılmıştır.TTGA-56’nın oluşturulması amacıyla 1956-1958yıllarında havaalanlarında seçilen 24 adet I.derece noktası arasında iki Nörgard gravimetresiile bağlantı ölçüleri gerçekleştirilmiştir. Ağındatum bağlantısı, 1960 yılında Türkiye-Almanyaarasında iki Nörgard ve iki Worden gravimetresiile yapılmış ve TTGA-56 Ankara noktasınınPostdam datumunda gravite değeri belirlenmiştir.Böylece, Ankara noktasına dayalı olarak diğer I.derece ve alt dereceli noktaların Postsdamdatumunda gravite değerleri bağlantı ölçülerindenyararla hesaplanmıştır.Daha sonra Uluslararası GraviteStandardizasyon Ağı (The International GravityStandardization Net 1971 -IGSN-71) datumunabağlantı kapsamında; Ankara'da bulunan beşIGSN-71 noktasında gravite ölçümü yapılmışolup bu noktaların IGSN-71 sisteminde mutlakgravite değerleri doğrulukları ile hesaplanmıştır.IGSN-71’e göre Potsdam gravite datumdüzeltmesi (-14 mGal), tüm gravite değerlerinegetirilerek ‘Düzenlenmiş Potsdam Datumu’nda(IGSN-71 datumu ile hemen hemen özdeş)gravite değerleri elde edilmiştir.Şekil 4. Elipsoit, geoit ve yükseklikler.7
Page 1 and 2: İ Ç İ N D E K İ L E RHARİTA DE
Page 4 and 5: Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 14
Page 60 and 61:
Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 14
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90:
SATIŞ BÜROSUNDAN SATIŞI YAPILAN
show all

Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?