Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144Türkiye İzostatik Gravite Anomali Haritası4 km6 km2 km3kmH5 kmH’D ≅ 100kmρ 1ρ2ρ3ρ4ρ5ρ6ρ7Denge YüzeyiŞekil 8 .Pratt – Hayford izostasi sistemi.(3) İzostatik indirgemelerİzostatik indirgemenin amacı; Bouguerindirgemesinde denge yüzeyi ile geoit arasındakikitlelerin sabit yoğunluklu olarak kabul edilmesinedeniyle yapılmış hatanın, izostatik dengesistemlerinden birisine göre giderilmesi; diğer birdeyişle topoğrafyanın yeniden düzenlenmesidir.Bu durumda herhangi bir izostatik dengemodeline göre kitlelerin modelden olan farkınınetkisi hesaplanarak (izostatik düzeltme, ic)ölçülen graviteden çıkarılır. Türkiye’de Airy modeliile hesaplananizostatik indirgeme düzeltmeleriŞekil 9’da verilmektedir.e. Atmosferik düzeltmeYer atmosferinin kitlesi GRS80 sisteminde tümmodellere ve hesap formüllerine dahil edilmiştir.Normal gravitenin hesabında yerin kitlesiatmosferi de içerecek şekilde hesaplandığındangravite ölçüsüne etki eden atmosferik etkininnormal graviteden çıkarılması veya ölçülengraviteye eklenmesi gerekir. Bununla birlikte,atmosferin küresel tabakalarda homojenyoğunluklu ve düzgün dağıldığı varsayıldığında,fiziksel yeryüzündeki gravite ölçü noktasınınüstündeki atmosfer istasyonda ölçülen graviteyietkilemez. Gravite indirgemesinde kitlelerinetkisinin kaldırılması gerekmektedir. Bu kitlelerenoktanın üzerinde bulunan atmosfer de dahildir.Atmosferik düzeltme topografik düzeltmeye(Bouguer ve yerey düzeltmesi) benzer şekilde elealınmaktadır. Atmosfer eşit kalınlıklı, homojen vesabit yoğunluklu küresel tabakalar halinde ifadeedilerek ve atmosferik küresel tabakayoğunluklarının yalnızca düşey yönde (elipsoityüksekliği boyunca) değiştiği kabul edilerek;atmosferik düzeltme ( AA) belirli yaklaşıklıklaaşağıdaki eşitlik ile hesaplanabilir (Moritz, 1988).A−5−92A= 0.874 − 9.9x10 h + 3.56 x10 h (40)Burada h metre cinsinden elipsoit yüksekliğive atmosferik düzeltme mGal cinsindendir.Atmosferik düzeltme, yalnızca yüksekliğin birfonksiyonu olarak değiştiği varsayılarak veyukarıdaki yaklaşımla, Moritz (1980) tarafındantablo halinde verilmiştir. Buna göre; atmosferikdüzeltme deniz seviyesinde 0.87 mGal ve 5000m yükseklikte 0.47 mGal’dir. Gravite ölçünoktasının yüksekliğine göre doğrusalinterpolasyonla atmosferik düzeltmehesaplanabilir. Atmosferik düzeltme genel olarakölçü noktaları arasındaki değişimlerle ilgilenenjeofizik çalışmalarda ihmal edilebilir, ancak jeoidbelirleme gibi jeodezik çalışmalarda önemkazanmaktadır (Featherstone ve Hackney, 2003).Yapılacak çalışmaya göre atmosferik düzeltme ileilave çalışma yapılmalıdır. Bu çalışmadaatmosferik düzeltme hesaplanmamıştır.f. Gravite anomalilerinin hesabıBölüm 4’de açıklandığı gibi fizikselyeryüzünde ölçülen gerçek gravite ile bu noktanınyaklaşık değeri için hesaplanan normal gravitearasındaki fark gravite anomalisi olarakisimlendirilir. Bölüm 5’de verilen graviteindirgemeleri ile birlikte aşağıdaki gravite anomalitanımları yapılabilir;(1) Serbest Hava Anomalisi ( ∆ gFA)g = g − γ + A∆ (41)FAPQF16