Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144B.Aktuğ vd.Yeni Gelişmeler Işığında Ağ Hiyerarşisi, Ölçü Süreleri ve Duyarlık Ölçütlerininİncelenmesi(An Overview of Network Hierarchy, Observation Time Spans and Precision Criteria ofin View of the Recent Developments)Bahadır AKTUĞ, Onur LENKHarita Genel Komutanlığı, Ankarabahadir.aktug@ hgk.msb.gov.trÖZETUzay tabanlı jeodezik ölçü teknikleri 1990’lı yıllarınbaşlarında tekâmülünü tamamlamakla birlikte,uygulamaya dönük gelişmeler halen büyük bir hızladevam etmektedir. Yersel ölçülerden uydu tabanlı ölçüsistemlerine geçiş sürecinde karşılaşılan birtakımsorunlar günümüzde mevcut değildir. Özellikle GPSölçülerinin baz uzunluğuna bağlı hatalarında oldukçaiyileşme sağlanmış, iyileşen yörünge parametreleri veatmosferik modelleme teknikleriyle daha uzun bazlarındaha kısa süreyle ve de daha duyarlı olarakhesaplanabilmesi olanağı doğmuştur. Bu anlamda,yersel ağlar için öngörülen ölçütlerin doğrudan uydutekniklerine dayalı ağlar için uygulanması uygundeğildir. Yatay kontrol ağlarının aksine uydu tabanlıyersel ağlarda uzun bazların ölçülebilmesi olanaklıolduğundan hataların yayılması söz konusu değildir.Bilakis, bu tür ağlarda olması gerekenden fazla ağhiyerarşisi oluşturulduğu takdirde hataların birikmesisöz konusu olmaktadır.Bu çalışmada, Büyük Ölçekli Harita ve HaritaBilgileri Üretim Yönetmeliği (BÖHHBÜY) kapsamındakiağ hiyerarşisi ile ön görülen ölçü süreleri ve duyarlıkölçütleri, TUTGA (Türkiye Ulusal Temel GPS Ağı),TUSAGA (Türkiye Ulusal Sabit GPS İstasyonları Ağı)ve TUSAGA-Aktif ile günümüz ölçü duyarlıklarıkapsamında incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar,BÖHHBÜY’ nde ön görülen ölçü süreleri ve bazuzunluğu sınırlamalarının günümüz koşullarındayeniden ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.Anahtar Kelimeler: GPS bazı, doğruluk, duyarlık,BÖHHBÜY, ağ hiyerarşisi.ABSTRACTWhile space-based geodetic measurementstechniques matured in the early 1990s, applicationoriented developments are still on the way. On theother hand, the problems encountered during thetransition from the terrestrial measurements to spacebasedtechniques do not exist any more. In particular,baseline length dependency of the errors has beenimproved and it was made possible to obtain betterprecision over longer baselines in shorter observationspans. In this respect, it is not appropriate to directlytransfer the precision criteria conceived for terrestrialnetwork to the space-based networks. The errors inspace-based networks do not propagate over longerbaselines in contrast to the terrestrial networks. On thecontrary, any subnetwork hierarchy more thannecessary is the main cause of precision loss.In this study, the network hierarchy andobservation duration requirements within the bylawtitled “The Production of Large-Scale Maps andMapping Information (PLSMMI) are examined withrespect to TUTGA, TUSAGA, TUSAGA-Active and thecurrent observation accuracy. Results suggest thatupdating and revising the current requirements of therelevant Bylaw is necessary.Key Words: GPS baseline, accuracy, precision,BÖHHBÜY, network hierarchy.1. GİRİŞBüyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri ÜretimYönetmeliği (BÖHHBÜY) ile ilgili çalışmalar, 2001yılında Bakanlıklararası Harita ve Harita İşleriKoordinasyon ve Planlama Kurulu (BHİKPK)’nunProgram ve Yönetmelikler Komisyonu tarafındanbaşlatılmış, büyük gayretlerle hazırlanmış, 23Haziran 2005 tarihinde Bakanlar Kurulutarafından onaylanmış ve 15 Temmuz 2005tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğegirmiştir. Her ne kadar BÖHHBÜY’ ün yürürlüğegirmesi 2005 yılına kadar gecikse de, hazırlıkaşamasında oluşturulan taslak yönetmelikTürkiye Ulusal Temel GPS Ağı (TUTGA-99A)koordinatlarının yayınlandığı 2002 yılındanitibaren birçok kamu kurumu tarafından özelteknik şartnameler yoluyla uygulamayasokulmuştur. BÖHHBÜY, temel olarak GPS ilegöreli statik yöntem kullanılarak noktasıklaştırmasını ön görmektedir. Kullanıma girecekolan Türkiye Ulusal Sabit GPS İstasyonları Ağı(TUSAGA-Aktif) gerçek zamanlı kinematik birsistem olarak C4 dereceli noktaların doğrudanüretilmesine olanak tanımaktadır. Bununlabirlikte, nokta sıklaştırma ihtiyacının devamedeceği ve statik yöntemle konum bilgisiüretilmesinin sıkça başvurulan bir yöntem olarakkalacağı beklenmektedir. Statik yöntemlekonumlama ihtiyacının devam etmesinin birkaçnedeni sayılabilir:• Ülkemiz gibi engebeli topoğrafyaya sahip bircoğrafyada mevcut GSM (Global System forMobile Communications) altyapısının yetersizkalacağı birçok coğrafi bölge mevcuttur.40