Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144Yeni Gelişmeler Işığında Ağ Hiyerarşisi,Ölçü Süreleri ve Duyarlık Ölçütlerinin İncelenmesiYağışa dönüşebilir su miktarındaki 2 mm’likdeğişimin troposferik ıslak gecikmede yaklaşıkolarak ~1.2 cm’ye karşılık geldiği dikkatealındığında, 80 km’lik baz uzunluğu için enyüksek göreli troposferik ıslak gecikme ~2.5cm’ye karşılık gelmektedir. Benzer bir analiziyonosferik gecikme için de gerçekleştirilebilir.İyonosferik gecikme, güneş aktivitesi iledoğrudan ilişkili olup, çok yüksek değerlereulaşabilmektedir. Bunun yanında, iyonosferik etkiyüksek bile olsa, kaynağın güneş olmasımekânsal koırelasyonun da yüksek olmasınaneden olmaktadır. Diğer bir deyimle, iyonosferikgecikmenin mekânsal değişimi, gecikmenininbüyüklüğünden bağımsızdır. Örnek olarak 27Ekim 2008 tarihine ait iyonosferik gecikmeninmekânsal değişimi Şekil 10’da gösterilmektedir.Kastamonu istasyonundaki geçici problemnedeniyle aradeğerleme hatası dışında,iyonosferik gecikmenin, maksimum 5 cm/50 kmolduğu söylenebilir.Şekil 10. 27 Ekim 2008 tarihine ait hesaplanmışiyonosferik gecikme.TUTGA ve TUSAGA-Aktif istasyonlarıylayapılacak statik uygulamlalar için Büyük ÖlçekliHarita ve Harita Bilgilerini Üretim Yönetmeliği’ndeöngörülen duyarlıkların daha uzun bazuzunlukları ile sağlanabileceği görülmektedir.4. SONUÇ VE ÖNERİLERGPS ağlarının duyarlık olaraksınıflandırılması olanaklı olmakla birlikte,günümüz koşullarında bu sınıflandırmanın 5-20km arasındaki baz uzunluklarına bağlı olarakyapılamamaktadır. Örneğin, A.B.D.’de PBO(Plate Boundary Observatory), ya da Japonya’daGEONET gibi jeodinamik amaçlı kurulan ağlarındiğer kontrol noktalarına göre sahip olduklarıyüksek duyarlık baz uzunlukları dışındakifaktörler (tesis türü, zemin yapısı, sayesindesağlanmıştır. Bunlar ise istasyonların sabit olupmerkezleme vb. hatalar içermemesi ve periyodiketkilerin uzun dönemli verileri ile giderilmesi vb.nedenlere bağlıdır.Klasik yatay kontrol ağlarının aksine uydutabanlı yersel ağlarda uzun bazların ölçülebilmesiolanaklı olduğundan hataların mesafeye bağlıolarak yayılması söz konusu değildir. Bilakis, butür ağlarda olması gerekenden fazla ağhiyerarşisi oluşturulduğu takdirde hatalarınbirikmesi söz konusu olmaktadır. Bu kapsamda1990’lar ve 2000’li yıllar için geçerli olan ağhiyerarşisi günümüzde geçerli olmadığısöylenebilir. BÖHHBÜY kapsamında; C1 (AGA)için serbest dengeleme sonucu duyarlık ölçütü10 mm + 1 ppm olarak belirlenmiştir. AGAnoktalarının TUTGA noktalarına bağlantıları içinizin verilen azami baz uzunluğunun20 km olduğu dikkate alındığında, bu ölçüt 3 cmye karşılık gelmektedir. Ancak, AGA noktaları içinidarenin uygun görüşü ile daha uzun baz ölçmeolanağı tanınmıştır. Bu durumda, örneğin30 km’lik baz ölçüldüğünde serbest dengelemetoleransı 4 cm olacaktır. Bunun yanında, TUTGAnoktalarına dayalı dengeleme için izin verilenduyarlık ölçütleri yatayda ±3 cm ve düşeyde ±5cm olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak idaregörüşü ile 20 km den uzun bazlar için verilenduyarlık ölçütleriyle uyumlu değildir. Zira, serbestdengeleme sonucu duyarlığı 4 cm olan bir ağın,dayalı dengeleme ile 3 cm duyarlık sağlamasısöz konusu değildir. Diğer yandan, mevcut noktadağılımı dikkate alındığında Şekil 2’den degörüleceği üzere, bu konuda idari tasarrufkaçınılmazdır.C1 ve C2 dereceli noktalar için dayalıdengeleme sonucu belirlenen duyarlık ölçütleriyatayda ±3 cm ve düşeyde ±5 cm şeklindedir.Buna karşın söz konusu iki ağ derecesi arasındaölçü anlamındaki farklılık baz uzunlukları ve ölçüsüresidir. Üst dereceli ağlara olan bağlantıbazlarının uzunluğu C1 dereceli noktalar içinuzunluğu 20 km, C2 dereceli noktalar için ise 15km dir. Ölçü süresi ise C1 dereceli noktalarda 2saat iken C2 dereceli noktalarda 45 dakikadır.Şekil 8’den de görüleceği üzere 5 km lik bazuzunluğu farkının ya da 20 km lik baz uzunluğuiçin 45 dakika yerine 2 saat ölçü yapılmasınınkonum duyarlığına etkisi anlamlı düzeydedeğildir. Bu anlamda C2 (SGA) derecelinoktaların ağ hiyerarşisine katkısıbulunmamaktadır.C3 dereceli noktalar (ASN) 10 km ye kadarolan bazların 20-35 dakikaya kadar ölçülmesi ileoluşturulmaktadır. Buna karşın, C3 derecelinoktalar için baz uzunluğuna dayalı doğrudan birduyarlık ölçütü mevcut olmayıp, iki ayrı bazdanhesaplanan koordinatlar arasındaki farkınmaksimum ±5 cm olması şeklinde sınırlamabulunmaktadır. Bu duyarlığın sağlanması47