Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144Yeni Gelişmeler Işığında Ağ Hiyerarşisi,Ölçü Süreleri ve Duyarlık Ölçütlerinin İncelenmesişekilde, IGS final yörünge bilgilerinin duyarlığı1990’larda 15 cm iken günümüzde 2.5 cm dir(IGS, 2009). Bu konuyla ilgili son on yıldaki diğerbir gelişme ise IGS’in nihai yörünge bilgileri kadarolmasa da ona yakın duyarlıkta yörüngebilgilerinin yakın gerçek zamanlı olarak eldeedilebilmesi olanağının doğmuş olmasıdır.Tablo 1’de IGS yörüngelerin günümüzdekiduyarlığı ve sağlanma zamanı gösterilmektedir(IGS, 2009).Tablo 1. Yörünge duyarlıkları (IGS, 2009).SağlanmaYörüngeDuyarlıkZamanıWeston vd. (2009) tarafından gözlemlenmiştir.Eckl vd. (2001) tarafından ölçü süresi ve duyarlıkiçin elde edilen pratik olarak bir eşitlik;rms ( cm)kT= (2)şeklindedir. Burada, k yatay için 1.0, düşey için3.7 olarak alınan ampirik bir kaysayı, T ise saatcinsinden ölçü süresidir. Buna göre 4-24 saatli kölçülerde, ölçü süresine bağlı olarak duyarlığındeğişimi Şekil 6’da gösterilmiştir.Yayınlanmış Yörünge(Broadcast Ephemeris)1 m AnlıkUltra-Rapid-kestirilmiş(predicted)Ultra-Rapid- gözlenmiş(observed)5 cm Anlık3 cm 3-9 saatHızlı Yörünge (rapid) 2.5 cm 17-41 saatDuyarlık (mm)Nihai Yörünge (final) 2.5 cm 12 - 18 günBuna göre, günümüzde 70 km lik bir bazdayörünge hatasının etkisi yayınlanmış yörünge ile2.5 cm civarındadır (c=7 alınarak). YönetmelikteC dereceli noktalar için öngörülen ±3 cm sınırınınaşılmaması için, TUSAGA-Aktif istasyonlarınınstatik ölçüleri ile yapılacak bir uygulamadayayınlanmış yörüngenin kullanılamayacağıgörülmektedir. Buna karşın, anlık kestirilmiş ultrarapidyörünge bilgilerinin kullanılması halindebile, yörüngeden kaynaklanan baz hatasımilimetre düzeyindedir.Baz uzunluğu, duyarlık ve ölçü süresininilişkisi farklı çalışmalarda incelenmiştir (Hakli vediğ., 2008; Eckl ve diğ., 2001; Snay ve diğ., 2002;Doğan, 2007; Soler ve diğ., 2006, Weston vediğ., 2009; Psimoulis ve diğ., 2004). Bununlaberaber çalışmaların çoğunluğu 4-24 saat ölçüaralıkları için yapılmıştır. İlk olarak Eckl ve diğ.(2001) tarafından yapılan çalışmada 3 saattenfazla ölçü içeren uygulamalarda baz uzunluğununetkisini yitirdiği ve üç saatten fazla ölçü olmasıdurumunda kısa bazlarda elde edilen duyarlığayakın duyarlığının uzun bazlar için de eldeedilebildiği gözlenmiştir. Ancak, baz uzunluğu veölçü süresi için elde ettikleri regresyon eşitliklerinegatif üstel dağılım izlemekte olup, 3 saatten azölçü süresi için güvenilir değildir. Daha güncel birçalışmada ise 600 km ye kadar olan bazlarınanlamlı duyarlık kaybı olmadan çözülebildiği,yatayda iki, düşeyde ise üç saatten sonra ölçüsüresinin artırılması anlamlı değişim yaratmadığıÖlçü Süresi (saat)Şekil 6. Ölçü süresi ve duyarlık ilişkisi.Görüleceği üzere, Şekil 6’da ölçü süresi sıfırayaklaştıkça duyarlık asimtotik olarak azalmaktaolup, (2) eşitliği dört saatten küçük ölçüleri içintemsil edici nitelikte değildir. Söz konusu eşitliklerSoler ve diğ. (2006) tarafından da test edilmiş,benzer şekilde 3 saatten kısa gözlemler içinyanıltıcı olacağı sonucuna varılmıştır. Dörtsaatten fazla ölçü süreleri için bu tür çalışmalarAydın ve diğ. (2006) ve Doğan (2007) tarafındanda yapılmıştır. Benzer bir çalışma Soler ve diğ.(2006) tarafından yapılan çalışmada elde edilensonuçlar Şekil 7’de gösterilmektedir. Şekil 7incelendiğinde, verilen eğrinin üç saatten kısaölçülerde büyük hatalara neden olduğugörülmüştür. Psimoulis ve diğ. (2004) tarafındanyapılan ve daha uzun süreli (72 saat) ölçüleri dekapsayan bir çalışma ise 10 saatten sonra, ölçüsüresinin artırılmasının karesel ortalama hatadaiyileşme sağlamadığı ortaya koymaktadır.45