Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144Yeni Gelişmeler Işığında Ağ Hiyerarşisi,Ölçü Süreleri ve Duyarlık Ölçütlerinin İncelenmesi• Ülkemizde kamu kurumları ve özel şirketlerdemevcut olan yaklaşık 4000 adet çift frekanslıGPS alıcısının yarısından fazlası RTK (Real-Time Kinematic) özelliğine sahip değildir.• Statik yöntem gerçek zamanlı kinematikyöntemden daha hassas olup, yüksek duyarlıkgerektiren uygulamalar için statik yöntemle GPSgözlemi zorunludur (deformasyon analizi,jeodinamik vb.) .• RTK hizmeti ücretli olup, çalışma zamanıyönüyle bir sınırlılığı olmayan ticari kullanıcılardaha fazla zaman almasına rağmen statikyöntemi tercih edebilirler. Benzer şekilde, sahipolduğu alıcılar RTK özelliğine sahip olmayankullanıcılar, yeni alıcılar almak yerine statikyöntemi tercih edebilirler.• Ülkemizde önemli sayıda yersel (klasik) optikölçme aleti (açı/uzaklık ölçerler, total station)bulunmakta olup, kullanıcıların en azından belirlibir süre daha detay alımı, poligon ölçümü gibibazı çalışmaları ellerinde mevcut bu aletlerlegerçekleştireceği beklenmektedir. Diğer yandanyersel ölçüm aletleriyle ölçülmesi daha uygunolan bina köşesi vb. detaylar da mevcuttur. Bualetlerin çıkış alacağı üst dereceli noktaların (C1,C2, C3) duyarlıkları RTK ile sağlanamamaktaolup, statik ölçüme ihtiyaç duyulmaktadır. Bukapsamda, sonraki kullanımlar için nokta yertesisine ihtiyaç uygulamalar için gerekli duyarlıkstatik yöntem sağlanabilmektedir.• Aplikasyon dışında kalan ve nokta sayısınınaz olduğu uygulamalarda, RTK statik yöntemegöre avantaj sağlamamaktadır.• RTK’nın aksine statik yöntem ile elde edilenölçüler başka amaçla kullanıma da olanaksağlamaktadır (deformasyon analizi, jeodinamikvb.).• RTK altyapısı çok güçlü olan ülkelerde dahistatik ölçülere dayanan web tabanlı konumlamahizmetleri hızla yaygınlaşmaktadır.• RTK Ağlarının şu an için geliştirilmiş otomatikdış doğruluk kontrol vasıtaları henüz yeterlideğildir.Türkiye Ulusal Temel GPS Ağı (TUTGA-99A)mekânsal çözünürlüğü (30-50 km), yersel ağlarile çalışmaya alışmış kamu ve özel sektör meslekçalışanları tarafından ilk başlarda yadırganmıştır.Zira yersel ölçü tekniklerinin kendi kısıtlamalarınedeniyle alt derece ağ noktaları arasındakimesafe 3-5 km olan yersel sıklaştırma noktalarıile çalışan meslek insanları, TUTGA ile zamanzaman 70 km ötedeki istasyonlara araçla gitmekdurumunda kalmışlardır. Bu nedenle BÖHHBÜY’ün hazırlanması sırasında ön görülen ağhiyerarşisinde, gözlem tekniğinin duyarlık veyateknik sınırlamasından daha çok mevcut ağınsıklaştırması işleminin tamamlanabilmesi amacıda göze çarpmaktadır. Özellikle C1 ve C2noktalarının üretilmesindeki temel amaç budur.Buna göre, herhangi bir bölgede ilk çalışmayapılırken, mevcut jeodezik ağ (TUTGA)sıklaştırılmakta ve sonraki çalışmalar için altyapıoluşturmaktadır. Bu anlamda BÖHHBÜYkapsamındaki ağ hiyerarşinin oluşturulması iletekrarlı işlerin önlenmesi, kaynak ve zamantasarrufu sağlanmasının amaçlandığı dadüşünülebilir. 2001 yılından itibaren BÖHHBÜYkapsamında gerçekleştirilen uygulamalarlaülkemizin yaklaşık %30’unda söz konusujeodezik altyapının tamamlandığı söylenebilir.Sıklaştırma çalışması, tüm ülkede başlatılan veheryeri kapsayan bir çalışma olmamakla birlikte,altyapı faaliyeti gerçekleştirilecek bölgedemevzuat olarak zorunludur. Bu nedenle, kalan%70’lik kısmın eksik yerine, henüz bu bölgedealtyapı faaliyeti gerçekleşmediği için yapılmadığışeklinde yorumlanması daha doğru olacaktır.Diğer yandan jeodezik uygulamalar kurumlararasında oldukça farklılık göstermekte olup, bazıkurumlar alansal çalışmalar yaparken, diğerleritarafından güzergâh tipi (demiryolu, karayolu vb.)çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durumda,uzun bir güzergâh çalışması ihtiyacı bulunankurumlar güzergâhı sınırlayan sınırlı sayıdajeodezik noktaya ihtiyaç duymalarına rağmen, öngörülen ağ hiyerarşisi nedeniyle tüm güzergâhboyunca yüksek sıklaştırma maliyetleri ile karşıkarşıya kalabilmektedir. Bu tür kurumlar, mümkünolan en az sayıda üst dereceli noktadan çıkışalarak aplikasyon yapılmasına ihtiyaçduymaktadır. Benzer şekilde, TUSAGA-Aktif’inkullanıma başlamasıyla doğrudan C4 derecelinoktaların üretilebilmesi olanağı doğacağındanbirçok bölgede C1, C2 ve C3 dereceli noktalarbelki de hiçbir zaman oluşturulmayacaktır (kalan%70).Bunların yanında, bazı uygulamalardasıklaştırma ağ noktalarının fiziksel olarak tesisinede ihtiyaç duyulmaktadır. Örneğin, birçok detaynoktasının (bina köşesi, kapalı ya da ormanlıkalan vb.) alımı yersel ölçülerle yapılmaya devamedecek olup, RTK ile aplikasyon yerine bu yersel(klasik) ölçüm aletlerinin dayanak noktaları olarakkullanabileceği GPS ile elde edilecek yüksekdereceli noktalara ihtiyaç duyulacaktır ya da aynıbölgede sıkça tekrarlanan uygulamalar için sabittesisler tercih edilecektir. Kurumlar tarafındantesise ihtiyaç duyulmasının bir başka nedeni de,komşu bölgelerdeki kenarlaşma, ortak noktalarıkullanabilme şeklinde açıklanabilir.41