Harita Dergisi - Harita Genel Komutanlığı

Harita Dergisi Temmuz 2010 Sayı 144Deformasyon Hızlarının İyileştirilmesinde Sabit GPS İstasyonlarıSabit GPS İstasyonları Zaman Serileri Analizinden Yaralanılmasıkosinüs bileşenlerini göstermektedir. ti değeri iseilgili epokları temsil etmektedir.Bu durumda t 1 ve t 2 epoklarındaki senelik vealtı aylık etkilerin bileşenleri aşağıdaki gibidir:t 1 =2002.3192 epokundaki senelik etki = -3.20mm ve altı aylık etki=-1.78 mmBu şekilde, özellikle iki epok gözlem yapılmışveya hız çözümlerinde yerel etkiler vb. nedenlerleproblemli olan TUTGA hızlarına yapılacakdüzeltmelerle hız alanlarının daha gerçekçi birgörünüme kavuşacağı değerlendirilmektedir.6. SONUÇLARt 2 =2003.6397 epokundaki senelik etki = 3.95mm ve altı aylık etki= 2.27 mmHesaplama kolaylığı açısından Şekil 2’dekigrafiğin başlangıç epokunu (t 1 ), koordinatsisteminde sıfır noktasına kaydırmakta birsakınca yoktur. Bu durumda geliştirilmesiplanlanan TUTGA hızı ile aynı konumadönüşmüş olacaktır. Burada kabul edilen durumiçerisinde elde mevcut olan TUTGA hızınınbaşlangıç ve bitiş koordinat değerleri yoktur.Yalnızca hız ve epok bilgileri mevcuttur. Eldekiepok bilgilerinin farkını alarak birinci epok sıfıragetirilmiş olur. Bu durumu gösteren grafik Şekil2’de sunulmuştur.Koordinat (mm)121086420-2V ilk=7.61 mm/yılV ilk=7.61 mm/yılV düzeltilmiş= -0.86 mm/yılV düzeltilmiş= -0.86 mm/yıl0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4Zaman (Yil)Şekil 2. TUTGA hızına senelik ve altı aylık etkileringetirilmesiyle yeni hızın elde edilmesi.TUTGA epoklarında yeni hız hesabınınyapılması- Yukarıda elde edilen senelik ve altıaylık etkileri ilgili epoklardaki koordinatdeğerlerinden çıkarıldığında;0 epokunda koordinat= 0.00–(-4.98)=4.98 mm1.32 epokunda koord.=10.06–(6.22)=3.84 mmolarak bulunur.V düzeltilmiş =(3.84-4.98) / 1.3205 = -0.86 mm/yılolarak hesaplanır.Elde edilen yeni hız değerinin düzeltmegetirilmeden hesaplanmış hız değerinden (7.61mm/yıl) oldukça farklı ve noktanın zamanserilerinden hesaplanan hızına (-0.803 mm/yıl)yakın bir değer olduğu açıkça görülmektedir.Bu çalışmada, sabit GPS istasyonlarınınyüksek frekanslı veri yapısından elde edilenzaman serileri analizi sonuçları ile, kampanya tipiGPS ölçümlerinden hesaplanan tektonik doğrusalhızın iyileştirilebilmesi için bir yaklaşımönerilmiştir. Bu sayede, konumsal olarak seyrekolan sabit GPS istasyonlarından yararlanarak,konumsal olarak daha sık kampanya noktalarınınhızlarına getirilecek düzeltmelerle, daha gerçekçibir hız alanına ulaşılması hedeflenmiştir.GPS zaman serileri, çeşitli gürültü modelleriile test edilerek, test verisi olarak seçilenistasyonlara ait en uygun modelin Beyaz Gürültüve Kırpışma Gürültüsünün birleşimi olduğugörülmüştür. Bu çalışma kapsamında yapılanEBOK analizleri sonucunda, gürültü modellerigöz önüne alınmadan, yalnızca Beyaz Gürültüolduğu kabul edilerek, diğer bir deyişle yalnızcaEn Küçük Kareler Yöntemi kullanılarak yapılanhesaplamalarda, doğrusal tektonik hızparametresinin hatasının yatayda ortalama 7 kat,düşeyde ise ortalama 8 kat daha küçükhesaplanacağı bulunmuştur.Sabit GPS istasyonlarındaki arızalar, zamanserilerindeki uyuşumsuz ölçülerin atılması gibisebepler sonucunda çoğu durumda boşluksuzveri elde etmek olanaklı değildir. Bu çalışmakapsamında, Türkiye genelinde dağılmış 6 sabitGPS istasyonunun zaman serilerindeki etkilisinyalleri ve genlikleri tespit etmek amacıylaLomb-Scargle algoritması kullanılmıştır. Busayede Fourier Analizi yönteminin bir kısıtlamasıolan boşluklu verinin spektral analizi konusundabu sorunun üstesinden gelinmiştir. Ayrıca,“Spektrumdaki her zirve ne kadar anlamlıdır?”sorusuna nicel bir miktarın nasıl hesaplanacağınadair bir algoritma Lomb-Scargle yöntemi ilegelmektedir. Spektral analiz sonucu hesaplananbinlerce frekans içerisinden, kullanıcınınbelirleyeceği bir güven aralığında hangifrekansların anlamlı olduğunun tespit edilebilmesimümkündür.Lomb-Scargle yöntemi ile yapılan spektralanaliz sonucunda %95 güven aralığında, tümistasyonların her üç bileşeninde de özelliklesenelik etkinin yanında, altı aylık etkiler anlamlı27