топонимика

1ле гидроним! де кене атаулардыц б1р1 саналады. М. Кашкарисездшнде бул атау туралы мынадай дерек бар: «ЫлаДле - бгрдариянын аты. Ол дария турйс журтыныц Жайхуны...». Белгшгеограф А. П. Горбуновтын деректер1 бойынша, бул атау кытайжылнамаларында 270 жылы пайда болган, сондьщтан оны монголдьщ«ил» («жаркырау») сез1мен байланыстырудьщ еш реп жок,Шьщгысхан жорыгынан 1000 жыл бурын болган атаудьщ монголдаргаеш катысы жок. 1ле атауын осыдан 2,5 мьщ жьшдай бурынСолтустж-К^ггай аумагында калыптаскан кудырегп Рун империясыменде байланыстырады. Непзп тш кене турю тш болгангундар б1здщ заманымызга дешнп III гасырда каз1рп К^азакстанаумагына ене бастаган болатьш. Кешннен бул империя елареп,ыдыраган кезде гундардьщ солтуспк тайпалары б1здщ заманымыздьщI гасырында каз1рп Жет1су жер1нде калып койган.А.Горбуновтьщ зерттеулер1 бойынша, дел осы кезевде гундардыц«улкен езен» магынасындагы улы сез1мен байланысты 1леатауы калыптаскан, ягнй уакыт ете келе бул сез.езгерюке тускен,атаудын жасы кем1нде ей мыц жьшмен есептелед1. Ралым буганделел рет1нде Ресей жер1ндеп Ангара езеш алабына жататынИли, Илим, Илир, Зея алабындагы Иликан («кан» - езен дегенсез) езендершщ атауларын келт1рген. 1ле атауы казак жершдепгасырлар бойы еш езгерюс1з каз1рп кунге дейш сакталган ецежелп атаулардыц б1р1 екенд1Г1н оныц кене жазбалардагы географиялыксипаттамасы делелдейд1: «Бул езен Сарымсактытаулардыц солтуст1пнен бастау алады, суыныц тус1 лайлы,солтустж-батыска карай агып, сусыз, шешпз улкен кумды далагакарай кетедЬ> (Абусеитова М. X., 2008).Татар оронимшщ де кене екещцп дау тугызбайды. Тау атауыныцмагынасы жайлы ертурл1 п1К1р бар. А. П. Горбунов (2006)бул оронимдг монголдыц тавхгар («тепе тебел1 шыц») сез1менбайланысты болуы мумкш екенд1Г1н, ал таудыц сырткы тур1атаудыц осы магынасына сейкес келет1н1н1н атап керсеткен.Профессор Т. Жанузак (2005) белгш! топонимистер А. Эбд1рахмановтыц,Е. Койшыбаевтыц, Э. М. Мурзаевтыц деректер1несуйене отьфып, Талгар атауыныц магынасы «тау жоталары, таушыцы, бшк тау» дегецщ бщщрепш туралы болжам жасаган. Аталгангалымдар Талгар атауын санскритт!к, кене туркшш, ирандыкнепздермен байланыстырады.165