топонимика

«аса улкен» деген магына беретш гипер сез1 мен солтустж желдеркудайы Борей ес1м1шц косылуы нетижесшде калыптаскан.Осы атауды жалпылама турде аударсак, магынасы «шетк1солтустж мухит» дегенд1 бшд1ред1. Дел осы кезецце бул атауменкатар, Маге С1аЫа1е («Музды мухит»), Осеапиз 8ер1еп1попаИз(«Солтустж мухит») деген атаулар колданыста болды. ХУИ-ХУШгасырлардагы орыс тшндеп жазбалар, жылнамалар мен гылымиецбектерде Море-Океан («тёщз-мухйт»), Ледовитое море(«Музды тещз»), Северный океан («Солтустж мухит») деген атауларкатаркездесетш болды. XIX гасырдыц 20-жылдарындаАрктиканы зерттеген орыс адмиралы Ф. П. Литке СолтустжМузды мухит деген атауды усынды, бул атау тек 1935 жылыгана тубегейл1 .бекцц. Соган карамастан, агьшшын тщщ елдердекейде Агсйс осеап («Арктикалык мухит») атауы ел! колданьшыпжур.Тынык, мухит. Эр кезевдерде бул мухит та эртурл1 атауга иеболган. 1513 жылы Панама мойнагынан бул мухитты еуропалыктарарасынан бфшпп болып испан конкистадоры ВаскоНуньес де Бальбоа керген болатын. Шетиз-шеюлз бул алып мухиткаБальбао «Оцтустж мухитЫ» деген атау берген. Б1рак мухиттьщбул атауыныц гумьфы узак болмады. 1520 жьшы езшщ Жер шарынайналган сапары барысында Ф.Магеллан осы мухиткашыккан. Ф.Магеллан 3 айдан астам жузген кезещнДе Жёр шарындагыец тынышсыз бул мухит ешкандай сурапыл «мшезш»керсеткен жок. Мухит туралы осы алгашкы есершщ непзшдеФ.Магеллан оган Тыньщ мухит деп ат бёрд1.1752 жылы француз географы Бюаш елемдеп ец улкен мухитканагыз лайьщ болатын Улы мухит деген жаца атау усынды,б1рак бул колданыска енбей калды. Каз1рг1 кезге дейш Ф.Магелланкойган Тынык мухит атауы дуние жуз1 бойынша басымколданыстагы атау репнде сакталып калды.Ундг мухиты. Ундютан тубепн1ц атауына байланысты койылган.Бул атау кене топонимдердщ б!р1 болып табылады. Ежелг1гректер бул мухиттьщ ездерше белгш! жеке белжтерше де аткойган. Ежелп римдж галым Помпоний Мела мухитты МагеЫсИсиз («Унд1 мухиты»), ал Улкен Плиний Осеапиз ОпепТаИзЫйЫсиз («Шыгыс Унд1мухиты») деп атаган. XVI гасырдан бастапУндо мухиты атауы ж т колданыла бастады.291