mostanado farhang (2).indd

* سید عباس ضیائى هاشمیان مقدم دکتر محمود اربابىتعامل جنبه های سینامیی و مردم شناسی در مستند مردم نگارچکیدهاین تحقیق به بررسى جنبه هاى سینمایى و جنبه هاى مردم شناسىِ‏ ‏«مستند مردم نگار « مى پردازد.‏ عناصر ساختارى چون صدا،‏تصویر،‏ میزانسن،‏ گفتار،‏ موسیقى و تدوین که از آن به عنوان جنبه هاى سینمایى نام برده شده است در تعامل با جنبه هاىمردم شناسى،‏ ویژگى هاى خاصى مى یابند که در این تحقیق به آن پرداخته شده است.‏ هدف از این تحقیق،‏ بازشناسى ویژگى هاىمستند مردم نگار از دیدگاه فیلم سازان و مردم شناسان و همچنین بررسى تفاوت مستند مردم نگارى و مردم شناسى است.‏ این پژوهشبا روش اسنادى و نیز مصاحبه با کارشناسان سینما و مردم شناسى به بررسى این ویژگى ها و با هدف ارائه الگوى مناسب جهت تولیداین گونه مستندها در تلویزیون مى پردازد.‏ به طور کلى نبود سیستم صحیح تولید،‏ عدم تعامل فیلم ساز و مردم شناس و عدم پژوهشتخصصى از مهمترین دلایل افت کیفیت مستندهاى مردم نگار در ایران مى باشد.‏واژگان کلیدى:‏ جنبه هاى سینمایى،‏ جنبه هاى مردم شناسى،‏ مستند مردم نگارى ، مستند مردم شناسىویژه نامه مستند و فرهنگمقدمهدر قرن حاضر و با گذار از دنیاى صنعتى به دنیاى ارتباطى،‏ شاهد روند رو به پیشرفت ابزار اطلاعاتى و رسانه هاى جمعى از جملهسینما،‏ تلویزیون،‏ ماهواره،‏ اینترنت و ... هستیم.‏ این تحولات تکنولوژیکى خود سبب ساز تغییر در سبک زندگى و یکسان سازى زبانو شکل زندگى جوامع بشرى و در نتیجه موجب از بین بردن بسیارى از جوامع کوچک بشرى،‏ فرهنگ ها،‏ خرده فرهنگ ها،‏ زبان،‏آداب و رسوم،‏ آیین ها و....‏ شده اند.در ایران با توجه به تنوع نژاد ها،‏ گونه ها،‏ فرهنگ ها و آئین هاى مختلف که بى نصیب از تغییراتتکنولوژیکى نمانده،‏ ما شاهد بیگانگى مردم نسبت به میراث فرهنگى،‏ سنتها و آیین هاى خود هستیم و به مرور باعث به خطر افتادنهویت فرهنگى مان مى شود.‏ لذا لزوم پرداختن به سینماى مردم شناسى و تولید مستندهاى مردم نگار اهمیت ویژه اى مى یابد.‏تلویزیون به عنوان مهم ترین و پرمخاطب ترین رسانه ى جمعى که توده ى عظیم مخاطبان را تحت تأثیر خود قرار مى دهد،‏ مى توانددر جهت زنده نگه داشتن ارزش هاى فرهنگى و بومى و آشنایى هرچه بیشتر مردم با هویت ملى خویش و ایجاد وحدت میان آحادملت مؤثر واقع شود.‏توجه به این مستندها هم حاوى ارزش هاى علمى مردم شناسى و هم واجد جنبه هاى هنر سینمایى است.‏ در این تحقیق کوشیدهشده است تا ویژگیهاى مستند مردم نگار هم از نگاه سینمایى و هم از جنبه مردم شناسى از طریق مصاحبه با کارشناسان سینما ومردم شناسى ارائه شود.‏طرح مسالهپیش از پیدایش سینما،‏ در سال 1888 بسیارى از دانشمندان از فنون تصویر متحرك براى مطالعه درعلم بهره جستند.‏ ژول مارى (4) از تفنگ کرونوفوتوگرافیک خودش،‏ براى مطالعه علمى بر طبیعتو ثبت حرکات پرندگان و حیوانات بهره برد.‏ همچنین دو تن از شاگردان او،‏ دکتر فیلیکس رنیو (5)و دکتر شارل کنت (6) که علاقه مند انسا ن شناسى بودند از تفنگ مارى براى مطالعه در رفتار شناسىانسان هاى اقوام ابتدایى بهره گرفتند.‏ در سال 1895 سینما و دوربین فیلم بردارى با هدف مطالعهبهتر پدیده هاى طبیعى توسط براداران لومیر اختراع شد و زمانى که آنها فیلم برداران خود را به تمامىجهان مى فرستادند،‏ هدف آنها همواره تهیه اسناد علمى یا فیلم مردم نگار بود.‏ پس از پیدایش سینمانیز بسیارى از تصاویر توسط جهانگردان،‏ بازرگانان،‏ نظامیان،‏ مبلغان مذهبى و دیگران از گوشه و کنارجهان و از مردمان عجیب و غریب تهیه شد.‏مى توان ادعا کرد که سینما و مردم شناسى با هم متولد شدند و با هم مسیر پیشرفت را طى نمودند.‏بسیارى از دانشمندان انسا ن شناسى و مردم شناسى از سینما به عنوان ابزار در جهت پیشرفت تحقیقات اتین ژول مارىخود استفاده مى کردند.‏ استفاده از فیلم و عکس و مستندهاى تولید شده در ارائه مطالعات انسان شناختى کم کمباعث پدید آمدن حوزه ى خاصى از انسا ن شناسى شد که به نام انسا ن شناسى بصرى شناخته مى شود.‏ انسا ن شناسى بصرى به طورویژه حوزه اى است که به بهره گیرى از ادوات بصرى در ثبت و ارائه ى داده هاى مردم نگارانه به کار مى رود.‏مسلماًَ‏ استقلال و خود بسندگى فیلم و توسعه صنعت سینما و متون سینمایى در برجسته کردن فیلم در انسا ن شناسى بصرى تاثیرداشته اند ؛ به هر حال امروزه مستند هاى مردم نگارانه گونه اى متمایز و مشخص از فیلم سازى را شامل مى شوند.‏ گرچه تلقى از این گونهفیلم ها ممکن است متفاوت باشد؛ لذا با رویکردى هنرى،‏ مستند مردم نگارانه را مى توان زیر مجموعه اى از سینماى مستند دانستو یا با رویکردى انسان شناختى،‏ آن را یک متن تصویرى مردم نگارانه تلقى کرد.‏ از نگاهى مى توان این تقابل رویکردى،‏ نسبت بهفیلم مردم نگارانه را که همواره محل جدال بین مردم شناسان و فیلم سازان بوده در این تحقیق بررسى کرد و به بازشناسى ویژگى هاو خصوصیات مستند مردم نگار پرداخت به گونه اى که هم انتظارات مردم شناسان را از فیلم برآورده کند و هم واجد ارزش هاى هنرىباشد تا بتوان آن را فیلم نامید.‏ ‏«در وضع مطلوب فیلم مردم نگارانه هنر و مهارت فیلم را با عقل کار آموخته و بصیرت مردم نگارانهترکیب مى کند»‏ ‏(هایدر،‏ 1975).11