mostanado farhang (2).indd

ویژه نامه مستند و فرهنگ17باز شناسى برخى تعاریف:‏ فیلم مردم نگار،‏ مستند مردم نگار،‏مستند مردم شناسىسینماى مردم شناسى و فیلم اتنوگرافیک یک شاخه کلى است و مسلماً‏فیلم اتنوگرافیک لزوماً‏ مستند نیست و مى تواند فیلم داستانى را همدر برگیرد.‏ اولاً‏ این بحث مطرح است که فیلم اتنوگرافیک قدیمى تر ازانسا ن شناسى تصویرى است.‏ به دلیل این که فیلم اتنوگرافیک چه درمعناى عام تر فیلم مستند یعنى تصویربردارى از واقعیت ها بدون دستبردن شدید در روند به وجود آمدن و فرآیند شکل گیرى آن و چه درقالب فیلم هاى بازسازى شده اى که بعداً‏ در سینماى مستند و سینماىمردم نگارانه مى بینیم،‏ تقریباً‏ با شروع خود سینما و ابزار سینما شروعمى شود . فیلم هاى اولیه سینما،‏ اولین فیلم اتنوگرافیک یا اولین فیلم هاىمستند هستند.‏ سینما با فیلم مستند و اتنوگرافیک شروع مى شود تا بافیلم داستانى و در سینما،‏ فیلم داستانى یک امر متأخرتر است که اینمسأله خیلى وقت ها فراموش مى شود ‏(ناصر فکوهى،‏ ارتباط شخصى،‏ 6دى 89).دکتر احمد ضابطى جهرمى معتقد است:‏فیلم مستند مردم شناسى باید را در گروه بندى علوم انسانى قرار داد.‏در این مورد ما از بحث هنر،‏ از جمله ‏«هنر فیلم مستند»‏ به کلى خارجمى شویم.‏ اما در حیطه ى رابطه ى فیلم و مردم شناسى من به دو گونه فیلمقائل هستم:‏ فیلم مردم شناسى و فیلم ‏«مستند»‏ مردم شناسى.‏ فیلم هاىمردم شناسى لزوماً‏ مستند نیستند و ممکن است داستانى و یا نمایشىهم باشند،‏ امّا موضوعات مردم شناسى معمولاً‏ در قالب مستند عرضهمى شوند و در این قالب است که ارزش پژوهشى یا اهمیت استنادى وارجاعى مى یابند.‏ ما فیلم هاى بسیارى در تاریخ سینما داریم که جنبهمردم شناسى دارند و رنگ آمیزى مردم شناسى این فیلم ها هم خیلىقوى است ولى ‏«مستند»‏ نیستند،‏ براى نمونه فیلم هاى بلند داستانى‏«دِرسواوزالا»‏ و ‏«دودسکادن»‏ اثر کوروساوا.‏ بنابراین نمى توانیم همیشهاز اصطلاح فیلم ‏«مستند»‏ اتنوگرافیک استفاده کنیم.‏ مستند اتنوگرافیکیا مردم نگارى از یک شاخه ى کلى به نام ‏«فیلم هاى اتنوگرافیک»‏ جدامى شود یعنى ابتدا فیلم اتنوگرافیک داریم بعد ‏«مستند»‏ اتنو گرافیک.‏جالب است بدانیم که حتى یک فیلم انیمیشن هم مى تواند اتنو گرافیکباشد،‏ پس انسا ن شناسى تصویرى لزوماً‏ منحصر و محدود به ‏«فیلممستند»‏ نیست ولى حیطه ى اصلى و شاخه مهم و برجسته آن ‏«فیلممستند»‏ است ‏(احمد ضابطى جهرمى،‏ ارتباط شخصى،‏‎8‎ دى 89).پس فیلم اتنوگرافیک لزوماً‏ مستند نیست و مى تواند فیلم داستانى وحتى انیمیشن باشد اما چون فیلم اتنوگرافیک با فیلم مستند آغاز شدهدر نتیجه فیلم مردم نگارى ‏(اتنوگرافیک)‏ معمولاً‏ فیلم مستند فرضمى شود.‏در تعریفى که از فیلم اتنوگرافیک ‏(مردم نگار ( توسط اندره لرواگوران درسال 1948 آمده فیلم اتنوگرافیک به سه دسته تقسیم شده:‏1- فیلم هاى پژوهشى2- فیلم هاى مستند عمومى3- فیلم هاى میانه یعنى فیلم هاى داستانى که حاوى ارزش هاىمردم شناختى نیز هستند.‏در این تقسیم بندى هم فیلم اتنوگرافیک در یک پیوستار قرار مى گیردکه لزوماً‏ فیلمى مستند که براى نمایش عمومى آماده مى شود نیست.‏فیلم مستند مردم شناسى و مستند مردم نگارىدر قسمت قبل مشخص شد که فیلم اتنوگرافیک ‏(مردم نگار ( لزومامستند نیست و فیلم مستند یکى از ژانرهاى آن مى باشد.‏ در سینماىمردم شناسى مى توان فیلم مستند را به دو شاخه مستند مردم شناسىو مستند مردم نگارى تقسیم کرد.‏ گرچه ممکن است این تفکیک،‏ یکتفکیک قراردادى باشد و مورد تأیید همه فعالین این حوزه نباشد اما اینتفاوت همان تفاوتى است که در ادبیات انسان شناسى،‏ بین مردم شناسىو مردم نگارى وجود دارد.‏ در نتیجه مى توان فیلم مستند مردم نگارى رافیلمى دانست که وارد حوزه توصیف مى شود و فیلم مستند مردم شناسىفیلمى است که علاوه بر توصیف پدیده ها،‏ به تحلیل چرایى آن نیزمى پردازد.‏ یکى از کسانى که به این تقسیم بندى قائل است فرهادورهرام است.‏ ایشان در مصاحبه اى با نگارنده،‏ تفاوت مستند مردم شناسىو مردم نگارى را چنین مى گوید:‏اگر در ادبیات مردم شناسى بنگریم دو نوع نوشتار داریم:‏ یکى‏«مونوگرافى»‏ و دیگرى ‏«مردم شناسى»‏ یعنى مجموعه اى که در آن،‏ کاررا تحلیل مى کنند.‏ مونوگرافى منطقه اى را به طور دقیق ضبط مى کند،‏بدون این که دخالت و تحلیل کند.‏ اما یک متن علمى مردم شناسىعلاوه بر این که از تمام این اطلاعات استفاده مى کند،‏ آن جامعه را نیزمورد تحلیل قرار مى دهد.‏ مثلاً‏ در یک قبیله،‏ مردم شناس به دنبال ایناست که آیا زن ها در این جامعه قدرت دارند و ریشه هاى مادرسالارىدر این قبیله وجود دارد یا نه و یا اگر آئینى برگزار مى شود،‏ ریشه در