mostanado farhang (2).indd
mostanado farhang (2).indd
mostanado farhang (2).indd
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ویژه نامه مستند و فرهنگ99را مى ساختم. البته مدیریت دائم التغییر هم در پایانه فیلم را مى دید .رشتیان: با قوام یافتن بیشتر تهیه کنندگى در سینماى مستند درسال هاى اخیر ما بندى را در قراردادها مى آوریم که تهیه کننده حق داردهرجا که تشخیص داد کار در چارچوب برنامه ریزى پیش نمى رود کار رامتوقف کند و فیلم را در اختیار بگیرد و آن را در چارچوب هاى طراحىشده ادامه دهد.تهامی نژاد: این را توضیح بدهید.رشتیان: در واقع با حرفه اى تر شدن پروسه تولید در سینماى مستند ما، بهخصوص در سفارش هاى داراى سفارش دهنده مستقل، از اینکه کارگردانسفارش را در جهت سلیقه شخصى خودش پیش ببرد جلوگیرى مى شود.فیلم سازى هم یک روند حرفه اى است و ما باید خود را متعهد به انجامقرارهایمان بدانیم. قبلا این تمایل و خواسته وجود داشت که رقم برآوردمالى و تولید فیلم به کارگردان سپرده شود و او هم براساس توافقات فیلمرا بسازد و بیاورد و تحویل دهد. این شکل از کار منجر به مشکلات زیادىمى شد. در قرارها و در توافقات جدید، سعى مى کنیم که کارگردان فقطکارگردانى کند. تولید در اختیار تیم تهیه کنندگى است.تهامی نژاد: توافق بر روى سناریو چطور صورت مى گیرد؟ چگونه کارگردانموظف مى شود سناریوى توافق شده را بسازد؟رشتیان: مطالبى را که عرض مى کنم محصول تجارب چهار، پنج ساله اخیرمن است که همراه با دوستانم وارد آن ها شدیم. دوستانى چون آقایانکلانترى، اسکویى، مشیرى و معدودى از دیگر دوستان. پیش از این بهجز استثنائاتى، چنین روندهایى در سینماى مستند ما وجود نداشتهاست. در این تجارب، ما طراحى را به یک «روند» مبدل کردیم. مثلاًمى گوییم «موضوع» ما ساختن فیلم در مورد «خیام» است. مى پرسیم«ایده» تو براى ساختن این موضوع چیست؟ توضیح مى دهد. بعد بایدبگوید «طرح» او براى رسیدن به این ایده چیست؟ البته طرح هم تعریفدارد. در طرح، ما باید کاملاً متوجه شویم که از لحاظ بصرى و تصویرىقرار است چه اتفاقى در فیلم بیفتد؟ چه چیزهایى را قرار است ببینیم واین ها در چه توالى خواهند آمد. بعد از این ما مى توانیم به طرف سناریوو برنامه ریزى اجرایى براى تولید برویم. بعد از متقاعد شدن تهیه کنندهدر فراهم شدن این مقدمات، او اجازه شروع فیلمبردارى را مى دهد.کارگردان اجازه ندارد که بدون این مقدمات تصویر بگیرد و بیاورد و بعددر مورد چگونگى تدوین آن تصمیم بگیریم! مگر در مواردى که حادثه اىاز دست مى رود و ما مجبور به ثبت آن باشیم. بعد از پایان تصویربردارى،کارگردان براساس طراحى اولیه و تصاویر ضبط شده باید طرح تدوینارائه کند.جعفری: با این توضیحات، براى من این سوال پیش مى آید که چرا در نگاهبیرونى، اهمیت و نقش کارگردانى مهمتر به نظر مى آید؟ چرا در سینماىمستند نقش کارگردانى در فیلم برجسته تر مى شود؟ و تهیه کنندگىکمتر مورد توجه است؟رشتیان: فکر مى کنم هرچقدر سینماى مستند ما حرفه اى تر شود و ماعرضه و پخش موثرترى داشته باشیم، نقش و توجه به تهیه کنندگىافزایش مى یابد. به کانال هاى تلویزیونى بیرونى که باکس هاى پخشفیلم مستند در آن ها فراوان و مورد توجه است، عنایت کنید. در آنجامى بینید که نقش تهیه کننده و یا سازمان ها و شرکت هاى تهیه بسیارپررنگ است. در ورك شاپ هاى تولیدى که در مجموعه هاى مختلف درسال هاى اخیر موفق به برگزارى آن ها شدیم، حتما در هر فیلم از یکمجموعه، کارگردان اهمیت و نقش موثر خود را داشت و مورد توجه قرارمى گرفت. ولى بدون شک مهمتر از آن تهیه کننده و برگزارکنندگانکارگاهى بودند که آن فیلم تحت مدیریت آن ها ساخته مى شد. اینمسأله را ما در تولیدات سال هاى اخیرمان به روشنى تجربه کردیم. البتهاگر ما مستندساز مولف داشته باشیم، حتما نام و نقش کارگردانى اهمیتدرجه اول را دارد. این نوع مستند با مستندهاى تلویزیونى و مستندهایىکه براى پخش و مخاطب فراگیر ساخته مى شوند فرق مى کند.تهامی نژاد: فکر مى کنم یک چیزهایى جا ماند. شما تا حدود سال هاى 70را گفتید. رسیدن به این تعاریف براى روشن شدن جایگاه کارگردانو جایگاه تهیه کننده چگونه اتفاق افتاد؟ حتى دربخشى از سینماىداستانى قبل از انقلاب کارگردان خیلى مطرح نبود. بازیگر مطرح بود.کارگردان در سینماى داستانى هم محصول نسل جدید است محصولبعد از انقلاب است. تهیه کننده در سینماى مستند هم محصول دهه70 به بعد است. قبل از انقلاب عملاً تهیه کننده وجود نداشته و ما فقطکارگردان داشتیم. مثلاً آقاى طیاب تهیه کننده همه فیلم هاى خودشاست. الآن دیگر این طور نیست. این فرآیند چگونه طى شد؟ تا دهه 70را شما توضیح دادید. ادامه کار چطور بود؟رشتیان: ما تا نقطه انحلال اغلب شرکت هایى که به قصد مستندسازىتاسیس شده بودند آمدیم. این را باید بگوییم که در طى طریق به سوىمدل هاى حرفه اى، ما عموماً از مسیر غیرمعمول جلو رفتیم. چرا؟ چونبه صورت کلى، جامعه ما در بیشتر حوزه ها جامعه حرفه اى نیست؛ یعنىجامعه برآمده بر توسعه بازار و بازار توسعه یافته نیست. این مسأله روىهمه چیز ما سایه مى اندازد. مثلا اگر به دعوایى که بین کارگردان وتهیه کننده وجود داشته توجه کنید، مى بینید که ماهیت این دعوا عموماًبر سر سهم نفت و سهم از بودجه عمومى براى فیلم سازى و فیلم سازىمستند است، و نه بر سر کیفیت و سرانجام کار. دعواها و رقابت هاى دهه60 و حتى دهه 70 در این حوزه ها، دعواهاى جدى و حرفه اى نبودند.هرچه جلوتر مى آییم نقش «بازار» پررنگ تر مى شود. پیش از این دیدهبودیم که در فضاى حرفه اى در دیگر کشورها، این شرکت ها هستندکه نقش و اهمیت اصلى را در تولید فیلم مستند دارند، لذا به طرفتاسیس شرکت رفتیم. شرکت درگیرى هاى خود را داشت و در آن دورهنتوانست خیلى کمک کار مستندسازان براى استقلال عمل و بازدهىمناسب تر باشد. در ادامه چنین تشخیص هایى بود که مستندسازان بهطرف تشکیل صنوف سینماى مستند رفتند. این تصور و انتظار وجودداشت که صنوف و اتحادیه هاى قدرتمند در حرفه مستندسازى در ایران(مثل دیگر کشورهاى پیشرفته) بتوانند اقتدار و ثبات بیشترى را درحوزه تولید فیلم مستند به ارمغان آورند. شما مى دانید که اقداماتاولیه براى راه اندازى صنوف سینمایى و خانه سینما در ایران از سوىدولت انجام شد. دولت هم به این دلیل به طرف تاسیس صنوف رفت کهمى خواست خدمات و امکاناتى را به سینمایى ها برساند. ارائه این خدماتاز سوى دولت و وزارت ارشاد امکان پذیر نبود. به دنبال این بودند کهدست اندرکاران سینما در جایى متشکل شوند تا امکان ارائه خدمات بهآن ها آسان تر باشد. خدماتى مثل بیمه، درمان، بن و حمایت هاى مالىو مسکن و... از این طریق ارائه شود. خانه سینماى سال هاى 66 و 67را دولت و وزارت ارشاد تشکیل دادند؛ البته دوره اى که آقاى بهشتى درارشاد مسوولیت سینمایى داشت. به طرف صنف و تشکل صنفى هم بهاین شکل رفتیم. تصورمان این بود که تشکیل صنف مى تواند فى نفسهگره هاى مهمى را از کار ما باز کند. در جوامع توسعه یافته تر ما اقتصادبازار را داریم. حوزه هاى فعالیتى مختلف هم وجود دارند. این حوزه هابین خودشان و با دولت به اختلاف منافع و اختلافات کارى و منفعتىمى رسند. افراد یک حوزه هاى فعالیتى دور هم جمع مى شوند و صنفتشکیل مى دهند تا از حقوق اعضایشان هم در بین خودشان، هم بادولت و هم در مقابل سایر معارضینشان دفاع کنند. این تشکل راندمانکارى و امکان فعالیت سالم تر را براى اعضایش افزایش مى دهد. به نظرمن مسیر تشکیل صنوف در سینماى مستند ما طبیعى و متعارف نبودو به همین دلیل در فعالیت هاى صنفى مان مشکلات فراوانى داشتیمو نتوانستیم راندمان و نقش مورد انتظار را از فعالیت صنفى به دستآوریم. در زمانى که این مصاحبه را با شما انجام مى دهم، من خودمنایب رئیس انجمن تهیه کنندگان سینماى مستند هستم و قریب بهیک دهه در امور مدیریتى این صنف فعالیت داشته ام. با تجربه انجمنمستندسازان هم آشنایى نزدیک دارم. صنوف عموماً بر آمده از فعالیت در
Change language