mostanado farhang (2).indd

ویژه نامه مستند و فرهنگ* حمید سهیلىهندسه گردون،‏ هندسه شکستهکاخ آپادانا،‏ از عالى ترین نمونه هاى معمارى هخامنشى است.‏ در این کاخ،‏ معروف ترین و مهم ترین نقشهاى برجسته تخت جمشید بر کناره هاى دو راهپله شمالى و شرقى،‏ کار شده اند.‏ در این نقوش،‏ ردیفى از حاجبان،‏ پرده داران و سربازان که به طور یک در میان لباس مادى و پارسى در بردارند دیدهمى شود که شکل پوشاك،‏ کفش،‏ کلاه،‏ اسلحه و ابزار و آرایش موى سرو صورت آنها ما را با خصوصیت زندگى مردمان آن دوره آشنا مى سازد.‏ مادها،‏آریائیهاى کوچیده به منطقه آذربایجان در شمال غربى ایران و پارسها آریائیهاى مستقر در منطقه فارس در جنوب ایران بودند.‏با نگاهى به نقوش و تزئینات بکار رفته در پوشاك سربازان مادى و پارسى کاخ آپادانا،‏ این نکته مشخص مى شود که کلاه سرباز پارسى مستطیلشکل،‏ با خطوط عمودى و راه راه و کلاه سرباز مادى نیم دایره،‏ با طرحى ساده،‏ شبیه به کلاه نمدى است.‏ مقایسه این دو کلاه با یکدیگر و گفتگوىمیان آن دو،‏ نکته هاى مهم و با ارزشى از ویژگیهاى اقلیمى،‏ تاریخى و فرهنگى این سرزمین را آشکار مى سازد.‏ کلاه سرباز پارسى که مستطیل شکلاست مى گوید،‏ شیارهاى عمودى و راه راه من،‏ شبیه به ستونهاى کاخ آپاداناى تخت جمشید است و کلاه سرباز مادى که نیم دایره است مى گوید،‏شکل نیم دایره و منحنى من،‏ شبیه به گنبدهاى منطقه آذربایجان و شهر تبریز است.‏ کلاه سرباز پارسى مى گوید،‏ شیارهاى موازى و راه راه من،‏ شبیهفالوده شیرازى،‏ خوراکى معروف شیراز است که رشته رشته است و کلاه سرباز مادى مى گوید،‏ شکل منحنى و دایره وار من،‏ شبیه کوفته تبریزى استکه معروف ترین غذاى تبریز است.‏ کلاه سرباز پارسى مى گوید،‏ خطوط صاف و کشیده من،‏ شبیه به سرو مشهور شیراز،‏ رشته هاى رنگین خاتم شیراز ورنگ من،‏ رنگ طلائى و فصل من،‏ فصل بهار و گرماى تابستان است و کلاه سرباز مادى مى گوید،‏ رنگ من،‏ رنگ نقره اى،‏ گیاه من،‏ یاس بنفش،‏ صورتفلکى من ‏،عقرب با دُم هلالى اش و فصل من،‏ فصل پر باران پائیز و سرماى زمستان است.‏ کلاه سرباز پارسى مى گوید،‏ خطوط عمودى و افراشته منیادآور ستون،‏ درخت سرو،‏ گل نیلوفرآبى شیر،‏ آتش سرخ،‏ رنگ طلائى،‏ فصل گرما،‏ فلز طلا و جنسیت مرد است که مظهر آن در ایران باستان،‏ ایزدمهر است که اینها همگى از نمادهاى خورشیدند و کلاه سرباز مادى مى گوید،‏ خطوط منحنى و دایره وار من،‏ یادآور گنبدها،‏ چشم انسان با مژه،‏ عقرب،‏اژدها،‏ گاو،‏ گوزن،‏ گیاه پیچک،‏ انگور،‏ رنگهاى آبى،‏ نیلى،‏ لاجوردى،‏ فلز نقره و جنسیت زن است که مظهر آن در ایران باستان،‏ آناهیتا،‏ ایزد بانوى آبو نعمت و فراوانى است و اینها همگى از نمادهاى ماهند.‏و این گفتگوى میان کلاه سرباز پارسى و کلاه سرباز مادى،‏ که گفتگوى میان ‏«هندسه شکسته»‏ و ‏«هندسه گردون»‏ نیز هست،‏ با اشاره به این کهتمام پدیده هاى جهان هستى و عناصر پیرامون ما از دو شکل ‏«هندسه شکسته»‏ با خطوط مستقیم و صاف و ‏«هندسه گردون»‏ با خطوط منحنىو دایره شکل،‏ تشکیل یافته اند همچنان ادامه مى یابد و به دنبال آن با ارائه ى نمونه هایى از نقاشیهاى غارها،‏ نقوش روى سفالها،‏ نقوش برجسته روىسنگ،‏ کتیبه ها،‏ خوشنویسى،‏ نگارگرى،‏ معمارى،‏ شهرسازى،‏ موسیقى،‏ صنایع دستى،‏ نجوم و ستاره شناسى،‏ آداب و مراسم و آئینها،‏ سرانجام به دورانمعاصر و علائم گرافیکى زندگى امروز،‏ یعنى به ‏«صفر»‏ و ‏«یک»‏ کامپیوتر مى رسد.‏ علائمى که در آن،‏ عدد صفر (0) با انحناى ملایم و دایره وار خود،‏نشانه اى از ‏«هندسه گردون»‏ و عدد یک (1) با شکل صاف و کشیده و مستقیمش،‏ ‏«هندسه شکسته»‏ را در ادامه یک حرکت تاریخى و در ساده ترینشکل،‏ به تماشا مى گذارند.‏35