mostanado farhang (2).indd

ویژه نامه مستند و فرهنگ66روش در موزه مردم شناسى فرانسه و سینما تک در ارتباط بود و چونژان روش در این مرکز فعال بود میتوان گفت همان برخوردى که بافیلمهاى زار و باد جن برقرار کرده بود با فیلمهایى از اتیوپى و دیگرکشورها که امکانات فراوانى در فیلم نداشتند اما صحنه هایى در اینفیلمها نمایش داده شده بود را بررسى و مورد مطالعه قرار میداد.‏ همچونفیلم تعزیه خود من.‏ در فرانسه مکانهاى مختلفى است براى کمک بهفیلم ساز ى و خصوصا فیلم مستند،‏ ولى کوچک و با امکاناتى محدود زیرنظر مرکز مطالعات کار میکنند و یا گاهى کمکهاى اند کى از دانشگاه هامیگیرند و ارتباطى با آن دارند.‏پرسش:‏ آقاى ورهرام برگردیم به مراکز علمى اى که در دنیا هستند.‏ چونشما هم با یکى از بزرگترین مراکز علمى در اتریش کار کردید در آنجامرکز علمى با سینما و فیلم و فرهنگ چگونه عمل میکنند؟ورهرام:‏ من با سیستمهاى آلمان و اتریش آشنایى بیشترى دارم.‏ دومرکز در اتریش وجود دارد که داراى فرهنگى یکسان و زبانى مشتركهستند.‏ این دو موسسه مثل خواهر هستند که یکى owf به نام مرکزتحقیقات علمى براى سینماى مستند و دیگرى در آلمان است به نامiwf که نهادى است براى تحقیقات علمى.‏ این مرکز در آلمان وابستهبه وزارت علوم فعالیت میکند و رابطه اش را با دانشگاه توسط گروهىمردم شناس که با فیلم هم آشنا هستند و یا عده اى به صورت میانرشته اى فیلم سازى خوانده اند و براى فیلمهاى مردم شناسى تربیتشده اند،‏ حفظ کرده است.‏ این افراد کارمند آنجا هستد.‏ اینجا دانشجوهامردم شناسیشان را در دانشگاه میخوانند و در طول سال تحصیل مجبورهستند که در رابطه با هر درس و دانششان آنها را در فیلمها به کار بگیرندو براى فیلم سمینار هم داشته باشند.‏ تمام دانشجوها هم در سمینارهاشرکت میکنند.‏ به عنوان مثال در رابطه با عشایر دنیا فیلمهایى در اینسمینارها نمایش داده و علاوه بر مطلبهایى که میخوانند و یا موزه هایىکه میبینند که موزه هاى مردم شناسى جزو موزه هاى برتر است و تالارعظیمى که فقط به زندگى بختیارهاى و بویر احمدیها اختصاص داردرا در اختیار دارند و در کنار کتاب خانه ها،‏ سمینار فیلم آن موضوع راهم میگذرانند.‏ مثلا مرکزى در آلمان وجود دارد به اسم دایره المعارفسینماى مستند،‏ که تمام فیلمهاى مردم شناسى اى که موجود استدر آنجا جمع شده و اگر استاد دانشگاه بخواهد در حوزه اى کار کند،‏فیلمهاى مربوط به آن حوزه را براى استاد میفرستند تا در کلاسهاىخود به نمایش بگذارد.‏سفارش فیلمهاى مردم شناسى هم در این مراکز انجام مى شود کهبودجه ى آن را وزارت علوم از بنیاد فیلم میگیرد که بودجه ى تمامفیلمها چه فیلمهاى سینمایى چه فیلمهاى مستند را تامین مى کند.‏باید دانشگاه از نظر علمى فیلم را تایید کند تا ساخته شود،‏ حتى اگربراى تلویزیون باشد که بودجه را خودش مى پردازد.‏ به این ترتیبنظارت کاملى حتى در زمان فیلم بردارى وجود داشته و ناظرى بر صحنهفرستاده میشود و از نزدیک به کارها نظارت دارد.‏ مردم شناسانى کهبراى این مراکز کار میکنند مردم شناسانى هستند که با فیلم آشنایىدارند و به صورت تصویرى تحقیق میکنند.‏ این شیوه ایست که در آلماناجرا میشود.‏ مردم شناسى به عنوان اصل مهم کمک آموزشى در تمامکلاسهاى دانشکده ها جریان دارد.‏پرسش:‏ آقاى طاهرى دوست اخیرا پژوهش با دوربین دیجیتال و سرصحنهانجام مى شود.‏ یعنى لحظه اى که شما دوربین بدست به منطقه ى تحقیقمى روید کار پژوهش هم آغاز شده است.‏ اساسا چنین نگاهى در سینماىمردم نگارى امکان موفقیت دارد؟ یعنى سازنده فیلم مردم نگارى ، بدونپژوهش مقدماتى و حضور دراز مدت در میدان،‏ کارش فیلم سازى اش راشروع کند؟ یا آیا ژان روش و امثال آن این کار را میکردند؟ با این کهپژوهش همواره مقدم در کار فیلم بردارى است؟طاهرى دوست:‏ عمدتا فیلمهاى مردم نگارى بدون پژوهش ساختهشده اند.‏ شما اگر به فیلمهاى فلاهرتى،‏ علف و یا حتى فیلمهایى که درشهر گرفته شده اند نگاه کنید میبینید که تمام کارها بدون مقدمات اولیهشکل گرفته است.‏پرسش:‏ بهر مى دانید که ژان روش فیلم خاطرات یک تابستان را درشهر ساخت،‏ در اولین صحنه ى فیلم،‏ بحث از مقدمات است.‏ شما خودژان روش را مى بینید که همراه ادگار مورن جامعه شناس نشسته اندو مقدمات پژوهش در شهرشان را بررسى مى کنندالبته مواجهه خانممارسلین لوریدان با همشهریان،‏ اتفاقى است و دستاوردهاى آنها درخود فیلم هم مورد پژوهش قرار مى گیرد.‏ سول این است که بدون اینپژوهش چگونه مى شود وارد میدان شد؟طاهرى دوست:‏ ژان روش هنگامى که فیلم اربابان دیوانه را میگیرددر آنجا نه مردم شناس است و نه سینماگر بلکه یک مهندس پل سازاست که یک دوربین کوچیک پیدا میکند و همان کارى که با علمبیشتر با تکنیک بهتر و زمان بهتر نادر افشار نادرى براى فیلم بلوطانجام داده را پیاده میکند.‏ در فیلم اربابان دیوانه شما سه پلان میبینید.‏این مقید شرایط تکنیکى،‏ علمى و فرهنگى آن فیلم است.‏ شما بایدشرایط مردم شناس و با محدودیتهاى زمانى و مکانى و تکنولوژى کهژان روش داشته را نگاه کنید.‏ فیلمى که ژان روش در شهر میسازد باگذشت چندین سال با فرهنگى تر کردن خود براى مردم شناسى و سینماو استفاده از عوامل فنى اتفاق میافتد.‏ او یکى از مبتکرترین افرادى استکه از ابزار سینما در فیلم مستند استفاده میکند.‏ همچون آقاى استنلىکوبریک که لنز برایش میسازند.‏پرسش:‏ فرمودید که فیلم سازهاى دنیا بدون پژوهش میروند و وارد میدانمیشوند این چه معنى دارد لطفا بیشتر توضیح دهید؟طاهرى دوست:‏ نه من منظورم تمام فیلم سازان نیست.‏ اما این اتفاقافتاده است.‏پرسش:‏ مثلا شما آزار سرخ را بدون مقدمات ساختید؟طاهرى دوست:‏ نه من میگویم که قبل از من اتفاق افتاده است.‏ منوقتى میخواستم بروم و آزار سرخ را بسازم زار و باد جن تقوایى را دیدهبودم.‏پرسش:‏ آقاى تقوایى،‏ یا آقاى ورهرام هم یک سال قبل از این که فیلم رابسازند به منطقه رفته و در میدان تحقیق بوده اند.‏طاهرى دوست:‏ مثلا آقاى فلاهرتى نمیتوانست راجع به مردمى کهدر آلاسکا زندگى میکنند اطلاعاتى داشته باشد.‏ از او میخواهند تا بهآن منطقه برود و اطلاعاتى را با خودش بیاورد.‏ فیلم علف هم به همینصورت است.‏ از کارگردان خواسته اند تا به منطقه برود و اطلاعاتى باخودش بیاورد.‏ورهرام:‏ اما خب فلاهرتى یک بار به آنجا میرود و توقف طولانى اى دارد،‏یک بار هم که فیلمهایش آتش میگیرد و بعد دوباره برمیگردد.‏ یعنىدر آن مدت توقفش درآنجا اطلاعاتى را به دست مى آورد.‏ در کل هممى توان گفت که اروپاییان اطلاعات بیشترى نسبت به ما در مورد جهاندارند و همین ویژگى خودش میتواند نوعى تحقیق باشد یا آقاى مارشالسالها زندگیش را بر روى قبیله اى گذاشت،‏ از دوره اى که آدم خوار بودندو تا به روزى که سوار بر اتومبیل میشوند و یا استمرار ژان روش،‏ رفتنبه آفریقا و سالها ماندن خودش یک نوع تحقیق و مسلط شدن به زوایاىزندگى آنان است.‏ تحقیق تنها این نیست که مرا بفرستند که اطلاعاترا به دست بیاورم و به دست کسى بدهم که برود و آن را بسازد،‏ بلکهاستمرار این افراد در منطقه خودش یک نوع تحقیق و تسلطشان درموضوع بوده است.‏