Cały numer 17 w jednym pliku PDF - Pro Libris - Wojewódzka i ...

waj¹cej siê z aparatu Morse´a. Czytajmybowiem dalej; oto zakoñczenie cytowanejstrofy:na wszystkich piêtrach stukaj¹ceaparatywyrzucaj¹ pod³u¿ne papierowe œwistki:wieœæ na cztery koñce œwiatawszystkim . wszystkim . wszystkimParalela jest wyraŸna. Panny, s³u¿¹ce,prostytutki s¹ „znakami” komunikatuMiasta, które „wyrzyga³o na s³oñceobdrapane domy”, podobnie jak znakamina „papierowych œwistkach” s przedzielonekropkami s³owa „wszystkim .wszystkim . wszystkim”. Uchwycenietego paralelizmu jest mo¿liwe przy zachowaniuchwytu typograficznego z pierwodruku.Dalej w moim wspomnianym napocz¹tku referacie („wywiedzionym”z rozprawy) robiê analizê innej kropki,nie tak dawno przeze mnie odkrytejw poemacie Edwarda Stachury Kropkanad ypsylonem (E. Stachura, Poezjai proza, t I; warto przy tym przeczytaænotê redakcyjn¹ Z. Fedeckiego). Z rozprawywyjmujê parê przekonywuj¹cychprzyk³adów specjalnej aktywnoœci wizualnej– u tak znanych autorów jak LouisAragon, Julian Tuwim, James Joyce. Ró¿-nie postêpuj¹ z nimi edytorzy i t³umacze.3. Pytania ontologiczneSytuacja „wizualiów w edytorstwiei sztuce przek³adu jest funkcj¹ sytuacjiw ontologii dzie³a literackiego. „Wizualnoœæliteratury” jest zjawiskiem nielegalnymczy pó³legalnym, bowiem s³owo,tekst – pisany czy wypowiadany – jestzasadniczo czym innym ni¿ ikon czy innyjakiœ znak – czy choæby indeks (w znaczeniusemiotycznym) – wizualny. Edytori t³umacz maj¹ problem nastêpuj¹cy:Po pierwsze: Czy dany integralnyfunkcjonalnie twór graficzny (pisemny)jest u t w o r e m l i t e r a t u r y– w odró¿nieniu od tworu sztuki plastycznejczy techniki graficznej? oraz – podrugie: W jakim to zakresie dany twórgraficzny jako niew¹tpliwy tekst literatury„jako ca³oœæ” jest i n t e g r a l n y? –w odró¿nieniu od czynników graficznychnale¿¹cych nie do tego to tekstu literatury,lecz do danego obiektu pisarskiego,drukarskiego, w którym jest upostaciowany:do rêkopisu, maszynopisu, drukuoffsetowego lub siatki graficznej komputeraw postaci wydruku lub dyskietki.Oczywiœcie edytor i t³umacz maj¹ tenproblem tylko wtedy, gdy go widz¹.OdpowiedŸ na pierwsze pytanie mo¿ebyæ nastêpuj¹ca: Dany integralny twórgraficzny jest utworem literackim, jeœlisytuuje siê w t r a d y c j i s z t u k il i t e r a c k i e j, a nie innej: sztukplastycznych czy „technik graficznych”– w takim sensie, jeœli jest to przedmiotpowsta³y na gruncie literatury w jej historycznymrozwoju, a nie na innym gruncie.I tak np. niew¹tpliwie literackimi,a nie plastycznymi przedsiêwziêciamis¹ zarówno kaligramy Apollinaire´a jaki „s³owa na wolnoœci” Tomasso FilippoMarinettiego. Eksperymenty te podjêli ichautorzy na pozycjach i w intencjachuprawiania sztuki literackiej a nie czegoinnego, i choæ zapewne obaj inspirowalisiê wspó³czesn¹ im sztuk¹ plastyczn¹, s¹one w pe³ni uargumentowane jako skrajnezjawiska tej skali, której drugi biegunrozpoznajemy w jêzyku – pisanym:w „ekstrawagancjach” ortograficznych (np.Redliñski pisze konsekwentnie i celowo„dópa” zamiast „dupa” w Konopielce),w zró¿nicowaniach pisanego s³owaw funkcji semantycznej i ekspresywnej(Norwid z jego „akcentami graficznymi”:spacjami, kursywami, du¿ymi a ma³ymiliterami), wreszcie w siatce graficznej verslibre. Natomiast twory formalnie podobnedo pikturalnych czy pozapikturalnycheksperymentów Apollinaire´a, Marinettiegoczy futurystów polskich (Jasieñski,Czy¿ewski, M³odo¿eniec, Stern, Wat),takie mianowicie jak kompozycje typograficzneTheo van Doesburga, tableau-52