ASA JOURNAL 12/2023

28
theme
ON THE ROOF
29
“ในการสร้างที่อยู่อาศัยของเรา ก่อนอื่นเราต้องสร้างร่ม
เพื่อทอดเงาลงบนพื้นโลก และภายใต้แสงเงาอ่อนๆ นั้น
เราจึงสร้างบ้านขึ้นมา” Junichiro Tanizaki นักเขียนชาว
ญี่ปุ่นที่มีชื่อเสียง ได้เขียนไว้ในหนังสือคลาสสิกเกี่ยวกับ
สุนทรียศาสตร์ของญี่ปุ่น “In Praise of Shadows” เมื่อปี
1933 ในบทความที่มีชื่อเสียงนี้ Tanizaki สังเกตค่านิยม
ดั้งเดิมของญี่ปุ่นผ่านสิ่งของและสิ่งแวดล้อมในชีวิตประจำ าวัน
อย่างห้องพักในโรงแรม ห้องสุขา แสงไฟ เครื่องใช้บนโต๊ะ
อาหาร อาหาร และอื่นๆ Tanizaki ไม่ใช่สถาปนิก แต่การ
สังเกตของเขาสามารถให้มุมมองใหม่ๆ แก่สถาปนิกในการ
มองสถาปัตยกรรม บทนำานี้อาจเป็นเครื่องเตือนเราว่า บางที
ทุกอย่างอาจเริ่มต้นขึ้นที่ “หลังคา” หลังคาก่อกำาเนิดและ
กำาหนดทุกสิ่งที่ตามมา หากไม่มีหลังคากั้นกลางระหว่าง
เรากับดวงอาทิตย์ ก็จะไม่มีร่มเงาบนโลกและไม่มีสิ่งมีชีวิต
ที่สามารถอาศัยอยู่ได้
Tanizaki ยังเขียนบันทึกเปรียบเทียบสุนทรียศาสตร์ของ
ญี่ปุ่นกับของตะวันตก ตัวอย่างเช่น เขาพูดถึงหลังคาของ
อาสนวิหารโกธิคและวัดญี่ปุ่น Tanizaki กล่าวว่า “ความ
งามพิเศษ” ของอาสนวิหารแบบโกธิคอยู่ที่หลังคาทรงสูง
และแหลม โดยยอดของมหาวิหารนั้น “สูงขึ้นไปบนสวรรค์
ให้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้” ตรงกันข้ามกับลักษณะที่
โดดเด่นของวัดญี่ปุ่นคือหลังคาหนาพร้อมชายคาที่สร้างเงา
ที่ “ทอดไกลและกินพื้นที่กว้างขวาง”
สิ่งนี้เตือนเราว่าการออกแบบหลังคามักแฝงไปด้วยนัยสำ าคัญ
อาสนวิหารโกธิคนิยมสร้างหลังคาแหลมสูงเพื่อเป็นสื่อกลาง
ระหว่างเรากับสวรรค์ และเพราะความต้องการอยู่ภายใต้
ร่มเงาของแสงแดดและแสงภายในอาคารที่นุ่มนวล วัดญี่ปุ่น
จึงนิยมสร้างหลังคาในลักษณะที่ชายคายื่นออกมา
หลังคาจึงเป็นองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่มีอิทธิพลซึ่ง
สามารถปกป้องและให้ชีวิตได้ หลังคายังสามารถควบคุม
คุณภาพของพื้นที่ที่อยู่เบื้องล่าง หลังคานับเป็นสื่อกลางที่อยู่
“ระหว่าง” อย่างแท้จริง โดยเป็นสื่อกลางที่คอย “เจรจา”
ระหว่างสภาพที่เป็นอยู่เพื่อประโยชน์ของมนุษยชาติ แต่ถ้า
เป็นเช่นนั้น ทำาไมบางครั้งหลังคาถึงมีความสำาคัญน้อยกว่า
ในการออกแบบร่วมสมัย? ในบทความนี้ เราจะมองย้อน
กลับไปในประวัติศาสตร์เพื่อเชิดชูคุณค่าของหลังคาและ
มองออกไปให้ไกลยังการพัฒนาใหม่ๆ และสิ่งที่จะเกิดขึ้น
ในอนาคต
ระหว่างเรากับสภาพภูมิอากาศ
จากข้อสังเกตของ Tanizaki เขาชี้ให้เห็นว่า "ถ้าหลังคาของ
บ้านญี่ปุ่นเป็นเหมือนร่ม หลังคาของบ้านแบบตะวันตกก็
คงเป็นเหมือนฝาครอบ" เขาอธิบายเพิ่มเติมว่าเป็นเพราะ
หลังคาของบ้านตะวันตกถูกสร้างขึ้นเพื่อกำาบังลมและน้ำาค้าง
“In making for ourselves a place to live, we first
spread a parasol to throw a shadow on the earth,
and in the pale light of the shadow we put together
a house.”—wrote Junichiro Tanizaki, a renowned
Japanese author in 1933 in the classic book on
Japanese aesthetics In Praise of Shadows. In this
famous essay, Tanizaki observes traditional Japanese
values through everyday things: hotel rooms, toilets,
lighting, tableware, food and so on. Tanizaki was
not an architect. But his observation provides a
fresh eye for architects to look at architecture.
This introduction quote reminds us that perhaps,
it all started with a roof. Roof gives rise to and
prescribes everything that follows. Without a roof
mediating between us and the sun, there will be
no shadows on the earth and no life underneath.
Tanizaki also makes a note comparing Japanese
aesthetics to that of the Western. For instance,
he talks about the roofs of Gothic cathedrals and
Japanese temples. Tanizaki says the ‘special beauty’
of the Gothic cathedral lies in the tall, pointed roof,
with its top ‘as high in the heavens as possible’. On
the contrary, the striking characteristic of Japanese
temples is the heavy roof with eaves that create
‘deep, spacious’ shadows.
This reminds us that the design of the roof carries
great significance. We yearn for heaven. And
so Gothic cathedrals favour high pointed roof to
mediate between us and heaven. We seek protection
from the sun and diffused interior lighting.
So, Japanese temples favour a roof with extended
overhanging eaves.
Roof is such an influential architectural element
that can protect and, therefore, give life. Roof can
even control the quality of space underneath. Roof
is a true mediator—one that negotiates between
existing conditions for the good of humankind. But
if so, why does roof sometimes receive less priority
in contemporary design? In this article, we shall
look back in history to celebrate the values of roof
and look beyond to the new developments and
what the future may bring.
Between us and the climate
Among his observation, Tanizaki points out that
"if the roof of a Japanese house is a parasol, the
roof of a Western house is no more than a cap".
He further elaborates that this is because the roof
of the Western house is built to shelter from the
wind and dew but maximises the amount of sun
reaching the interior. The roof of the Japanese
อีกทั้งเพิ่มปริมาณแสงแดดให้สามารถส่องถึงพื้นที่ภายใน
ในทางกลับกัน หลังคาของบ้านญี่ปุ่นมีชายคายื่นยาวออกไป
เพื่อป้องกันแสงแดดและเพื่อให้ร่มเงาแก่พื้นที่ภายใน
อันที่จริงแล้ว เราสามารถทราบถึงสภาพอากาศของภูมิภาคใด
ภูมิภาคหนึ่งได้จากการออกแบบหลังคาของสถาปัตยกรรม
พื้นถิ่นในพื้นที่นั้นๆ หลังคาจั่วสูงชันสำ าหรับเอเชียตะวันออก-
เฉียงใต้นั้นเป็นองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่ยอดเยี่ยม
สำาหรับกำาบังฝนที่ตกหนักและป้องกันแสงแดด ส่วนชายคา
ที่ยื่นออกมาหนาทึบของญี่ปุ่นนั้นก็ยอดเยี่ยมสำ าหรับกำาบัง
แสงแดดในฤดูร้อนและหิมะในฤดูหนาว
หลังคาของ Naoshima Hall ใน Honmura โดย Hiroshi
Sambuichi มีชายคายื่นออกมาไกล กลุ่มอาคารประกอบ
ด้วยอาคารสองหลัง คือศูนย์ชุมชน และห้องโถงที่เป็นทั้ง
โรงยิม รวมถึงโรงละครหุ่นกระบอก เมื่อมองแวบแรก
อาคารทั้งสองหลังจะดูคล้ายกับหลังคาปั้นหยาผสมกับ
หลังคาจั่วซึ่งเป็นหลังคาในรูปแบบดั้งเดิมของภูมิภาคนี้
หากแต่หลังคานี้ได้มีการดัดแปลงเล็กน้อย
house, on the other hand, has deep overhanging
eaves to keep off the sun; and to keep the interior
in shadows.
Indeed, we can get a clue about the climate of a
particular region from the design of the roof of its
vernacular architecture. The steep gabled roof for
Southeast Asia is great for sheltering from heavy
rain and sun, and the thick overhanging eave of
Japan is great for sheltering the hot summer sun
and winter snow.
The roof of Naoshima Hall in Honmura by Hiroshi
Sambuichi features a typical deep overhanging
eave. The complex consists of two buildings: the
community centre and the hall that doubles as a
gymnasium and a puppet theatre. At first glance,
the two buildings resemble the traditional hip-andgable
roof of the region. But there is a twist.
Photo Credit: Sambuichi Architects / Downloaded from dezeen.com
2
02
อาคารหลังใหญ่
ของ Naoshima Hall