ASA Journal 12/2023
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
78<br />
theme / review<br />
“หลังคาเป็นองค์ประกอบแห่งความเปลี่ยนแปลง<br />
เพราะมันสามารถสร้างประสบการณ์และมี<br />
พลังในการสร้างนิยามการรับรู้เชิงพื้นที่ให้เกิด<br />
ขึ้นกับสถาปัตยกรรม ซึ่งเราสามารถเรียกได้ว่า<br />
หลังคาคือเปลือกอาคารในมิติที่ห้า “fifth façade”<br />
สร้างความเป็นไปได้ใหม่ ให้เกิดปฏิสัมพันธ์ต่อ<br />
สภาพแวดล้อมสรรค์สร้าง” ข้อความดังกล่าว<br />
คือคำาจำากัดความที่มีต่อคุณลักษณะของหลังคา<br />
ผ่านทัศนะของ Rem Koolhaas สถาปนิกชาว<br />
ดัตช์ ในหนังสือ “S, M, L, XL” หนังสือทฤษฎี<br />
ทางสถาปัตยกรรมที่มีชื่อเสียง<br />
หลังคาคือองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม<br />
สำาคัญที่มีไว้เพื่อการกันแดด กันฝน และปกป้อง<br />
พื้นที่ภายในของอาคาร นิยามดังกล่าว เป็นความ<br />
หมายพื้นฐานของหลังคาที่ถูกอธิบายผ่านมิติ<br />
ด้านอัตถประโยชน์ อย่างไรก็ตามหลังคากลับ<br />
ครอบคลุมนิยามความหมายที่หลากหลายมาก<br />
เกินกว่าจะอธิบายได้ด้วยมิติของอัตถประโยชน์<br />
ใช้สอย พรมแดนความหมายของหลังคาได้<br />
ครอบครองความหมายทางสัญวิทยา ภาพ-<br />
สะท้อนทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิต ส่งผลให้<br />
หลังคาได้กลายเป็นหนึ่งในหัวใจสำาคัญของ<br />
องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมที่มีส่วนช่วย<br />
สร้างมิติอาคาร เฉกเช่น มิติที่ห้าของเปลือก<br />
อาคาร “fifth façade” ที่ช่วยเชื่อมโยง เปิดรับ<br />
และปกคลุมพื้นที่ว่างระหว่างสถาปัตยกรรมกับ<br />
บริบทรอบข้างกลายมาเป็นบทสนทนาระหว่าง<br />
พื้นที่ว่าง และบริบทพื้นที่ตั้งแวดล้อม และหนึ่ง<br />
ในกรณีศึกษาของการออกแบบหลังคาที่มี<br />
ความน่าสนใจ ต่อการออกแบบสถาปัตยกรรม<br />
ร่วมสมัย คือ โครงการบ้านมักม่วน ที่อำาเภอ<br />
สีชมพู จังหวัดขอนแก่น<br />
เนื่องด้วยตัวโครงการตั้งอยู่ในพื้นที่ห่างไกล<br />
ชุมชน และเจ้าของโครงการต้องการที่พักอาศัย<br />
ที่ให้ความรู้สึกพักผ่อน ปรับสมดุลให้กับชีวิต<br />
แก่เจ้าของบ้าน “อยากให้บ้านหลังนี้ให้ความ<br />
รู้สึกเหมือนกับอยู่ในพูลวิลล่า” คุณทวิชากร<br />
เหล่าไชยยงค์ สถาปนิกแห่ง S.Pace.Studio<br />
กล่าวถึงจุดเริ่มต้นของโครงการ ด้วยเงื่อนไขที่<br />
บ้านจำาเป็นจะต้องตอบสนองต่อความต้องการ<br />
ของผู้ใช้ที่มีสมาชิกของครอบครัวเป็นผู้สูงอายุ<br />
ผู้ออกแบบจึงออกแบบบ้านชั้นเดียว ที่มีรูปแบบ<br />
ผังพื้นกึ่งปิดล้อม ด้วยลักษณะผังรูปตัว L โอบ<br />
ล้อมพื้นที่ฝั่งทิศตะวันตกที่เป็นส่วนสระว่ายน้ำา<br />
รับกับวิวพระอาทิตย์ตกดิน ประกอบกับพื้นที่<br />
ตั้งโครงการอยู่ห่างจากพื้นที่ชุมชน และแวดล้อม<br />
ไปด้วยพื้นที่สวนและป่า ภาษาของการออกแบบ<br />
ทางสถาปัตยกรรมจึงจำาเป็นต้องให้ความรู้สึก<br />
ปลอดภัยไปในเวลาเดียวกัน<br />
หลังคาทรงจั่วขนาดใหญ่ถูกเลือกนำามาใช้เป็น<br />
หัวใจของโครงการด้วยเงื่อนไขหลายประการ<br />
เช่น การเป็นตัวแทนของสัญลักษณ์ของความ<br />
เป็นบ้าน หลังคาคือภาพสะท้อนของความเป็น<br />
บ้านหากแต่หลังคานั้นถูกออกแบบให้ปกคลุม<br />
พื้นที่ทั้งหมดของบ้าน กลายมาเป็นจั่วที่พัฒนา<br />
ขยายพื้นที่ครอบคลุมพื้นที่ใช้สอยภายใน<br />
ทั้งหมด “เราตกลงเลือกหลังคาจั่ว เพื่อสร้าง<br />
ระนาบหลังคาขนาดใหญ่ชักชายคาออกมา<br />
ปกคลุมโดยรอบ ซึ่งมันสร้างความรู้สึกที่เข้าถึง<br />
ได้ง่ายและอบอุ่นในทางเดียวกัน ซึ่งกว่าจะมา<br />
สู่รูปแบบนี้เราก็ศึกษาความเป็นไปได้ในหลาย<br />
รูปแบบมาก่อนจนในที่สุดมาจบที่รูปแบบ<br />
ดังกล่าว” คุณทวิชากรกล่าวเสริมถึงการเลือก<br />
ใช้หลังคาในงานออกแบบ<br />
ถึงแม้ว่าปริมาตรของระนาบหลังคาจะมีสัดส่วน<br />
ขนาดใหญ่ (สัดส่วนระหว่างพื้นที่ความสูง<br />
ผนังต่อความสูงของรูปด้านหลังคาอยู่ที่ราวๆ<br />
1:2 ส่วน) แต่ผู้ออกแบบกลับสามารถใช้ความ<br />
แตกต่างของการเลือกใช้วัสดุมุงให้เป็นประโยชน์<br />
ต่อการสร้างความเชื่อมโยงระหว่างพื้นที่ได้อย่าง<br />
แยบคาย กล่าวคือผืนหลังคาในฝั่งที่ประชิดกับ<br />
พื้นที่ด้านหน้าของบ้านที่ปกคลุมส่วนด้านหน้า<br />
ของบ้านและส่วนโรงรถเป็นหลังคาที่ปิดทึบส่วน<br />
พื้นที่หลังคาที่ปกคลุมส่วนเชื ่อมต่อกับสวนและ<br />
สระว่ายน้ำาถูกออกแบบให้มีความโปร่งด้วยแนว<br />
ระแนงอลูมิเนียมสีเทาเข้มที่สร้างคุณลักษณะ<br />
กึ่งปิดให้กับพื้นที่ว่างบริเวณส่วนเชื่อมต่อของ<br />
สวน ทำาให้หลังคาจั่วฝั่งนี้เชื่อมโยงความสัมพันธ์<br />
ระหว่างพื้นที่กึ่งพักอาศัยจากชานไปยังสวนท่าม<br />
กลางภูมิทัศน์ที่แวดล้อมไปด้วยป่าต้นพะยูง ต้น<br />
มะค่าโมง และต้นสัก ในขณะที่จั่วหลังคาอีกฝั่ง<br />
กลับทำาหน้าที่ปกป้องพื้นที่ส่วนพักอาศัย สร้าง<br />
คุณลักษณะของการสร้างพื้นที่ความเป็นส่วนตัว<br />
และทำาการกรุด้วยฝ้าไม้ตามความชันของ<br />
หลังคาจั่วที่ลาดลงในพื้นที่ด้านใน เพื่อสร้าความ<br />
เชื่อมต่อระหว่างหลังคากับพื้นที่อยู่อาศัยภายใน<br />
ในมิติของความเชื่อมโยงระหว่างพื้นที่ ผู้ออกแบบ<br />
ได้ออกแบบให้ส่วนจอดรถด้านหน้าถูกปกคลุม<br />
ด้วยแนวหลังคาปิดทึบ ก่อนที่จะเข้ามาสู่พื้นที่<br />
ทางเดินและส่วนของห้องอเนกประสงค์ที่ใช้เป็น<br />
พื้นที่ส่วนกลางในการรับแขกและรับประทาน<br />
อาหาร พื้นที่ส่วนนี้เปรียบเสมือนจุดศูนย์กลาง<br />
ที่เชื่อมต่อพื้นที่กึ่งสาธารณะภายนอกเข้ากับ<br />
พื้นที่อยู่อาศัยภายในและเชื่อมต่อไปยังชาน<br />
ด้านในที่เป็นส่วนของสระว่ายน้ำาและสวน พื้นที่<br />
ส่วนนี้ได้รับการออกแบบให้มีการเชื่อมต่อทาง<br />
สายตาผ่านผนังกระจกบานกว้าง และเมื่อเดิน<br />
ไปทางส่วนของปีกอาคารทิศตะวันตก จะเข้าถึง<br />
พื้นที่พักอาศัยในส่วนห้องนอน ซึ่งเชื่อมโยงด้วย<br />
ทางเดินภายใน พื้นที่ส่วนนี้จะเป็นส่วนที่ได้รับ<br />
การออกแบบให้เป็นส่วนตัวมากที่สุดแต่ยัง<br />
เชื่อมต่อกับพื้นที่ธรรมชาติด้วยผังพื้นตัว L<br />
ที่หันฝั่งทางเดินเข้าสู่พื้นที่ชานด้านใน และวิว<br />
ด้านทิศเหนือของห้องนอนทั้งหมดหันออกไป<br />
สู่พื้นที่ภูมิทัศน์ด้านทิศเหนือเพื่อหลบเลี่ยง<br />
แสงแดดและความร้อนจากฝั่งทิศตะวันตก<br />
พื้นที่ฝั่งทิศตะวันตกได้รับการลดความร้อน<br />
ด้วยระนาบของแนวผืนหลังคาระแนวอลูมิเนียม<br />
ขนาดใหญ่ แนวระแนงนี้สร้างสภาวะกึ่งโปร่ง<br />
ให้เกิดขึ้นกับพื้นที่ว่างบริเวณชานและสวนของ<br />
courtyard ภายในบ้าน<br />
ในมิติของการออกแบบภูมิสถาปัตยกรรมจะ<br />
พบว่าผู้ออกแบบใส่ใจต่อการออกแบบภูมิทัศน์<br />
ให้สอดคล้องกับปริมาตรของตัวอาคาร ด้วย<br />
การออกแบบแนวของไม้พุ่มที่กลมกลืนกันกับ<br />
จุดนำาสายตาของพื้นที่ใช้สอยภายใน โดยจาก<br />
แนวของไม้พุ่มที่ออกแบบให้สัมพันธ์กับพื้นที่<br />
ใช้สอยของบ้านไปสู่ตัวของสระว่ายน้ำากลาง<br />
ผู้ออกแบบได้ออกแบบประสบการณ์จากการ<br />
ว่ายน้ำาให้เกิดความรู้สึกที่แตกต่าง จากการ<br />
ว่ายในพื้นที่ชานจะพบความรู้สึกของการเป็น<br />
ส่วนหนึ่งเดียวกับบ้าน ในขณะที่เมื่อว่ายออกไป<br />
ตามแนวแกนทางทิศใต้ จะค่อยๆ พ้นระยะขอบ-<br />
เขตของตัวบ้านไปสู่พื้นที่ว่างโล่งกว้างของสวนที่<br />
สายตานำาไปสู่ป่าด้านนอก สร้างประสบการณ์<br />
ในอีกระดับให้แก่การสัมผัสพื้นที่ใช้สอย<br />
ในส่วนของการเลือกใช้วัสดุ ผู้ออกแบบจงใจ<br />
เลือกสร้างบทสนทนาที่มีไวยกรณ์จากวัสดุ<br />
ท้องถิ่นเช่น อิฐ และไม้ เพื่อคงกลิ่นอายของ<br />
ความเป็นชนบทไปพร้อมกันกับการออกแบบ<br />
ร่วมสมัย ผ่านการออกแบบผนังในส่วนต่างๆ<br />
เช่นการออกแบบผนังไม้แบบแสดงโครงคร่าว<br />
เข้าลิ้น ซึ่งเป็นเอกลักษณ์หนึ่งที่พบได้โดยทั่วไป<br />
ของผนังยุ้งข้าวอีสาน โดยในส่วนของผนัง
Change language