4P Li gç(' TRANSACTIONS

THE PSEUDO-ARISTOTELIAN ECONOMICS IN
THE LATIN VERSION MADE BY WILLIAM
OF MOERBEKE (1267)
LIBER I 1
(A 329b) 1.— [ 1343a ] Oeconomica et politica (hffertint
non soluni tantuni quantum dornus et civitas
(haec quidem enirn subiecta sunt eis), verum etiam
quoci politica quidem ex multis principahibus est, oecononlica
vero monarchia. Aliquae quidem igitur artium
dividuntur, et non est eiusdem facere et uti eo, quod
fatum est, tit lyra et fistula: pohiticae autem est et polim
ab initio construere et existente uti bene. (A 329d)
Unde patet, quod oeconomicae sit construere dornum et
uti ea. Civitas quidern igitur domorum multitudo est
et loci et praediorum copia ad hene vivendum. Manifestuin
enim est: quando non possunt hoc habere, dissolvitur
et societas. Adhuc huius auteni gratia conveniunt
: cuius vero gratia singulum est et factum est,
et substantia eius est ipsuni existens. (A 330a) Ideo
patet, qtiod prius oecononiica est politica. Ft enini
opus: particula enim dornus civitatis est. Videndurn
ergo de oecononiica, et quid opus ipsius.
2.—Partes auteni doinus homo quidern let animal
quaestus I et posseSSiO est. Cum autem primum in
minimis natura cuiushibet rei reperiatur, et de domo
quidein similiter habet, unde secundum Hesiodurn deceat
esse domum quidern primo et uxoreni et bovern
aratorem. Ahiud quidem enim nutritnenti prinium,
ahiud vero liberoruin. (A 330b) Propter (1uod decet ea,
quae stint de coniunctione uxoris hene ordinare: hoc
autern est qualeni earn decet [esse] pracvidere. Possessionis
I autetnj prima cura ea, quae secundum naturam:
secundum autem naturam georgica prior, et secunda
quaecunque de terra, Ut rnetahlica et quaecunque alia
huiusrnodi. Georgica autem maxime, (A 330c) quoniam
iusta (non enirn impie nec violenter, sicut bellice)
insuper etiam et corum, quae secundum naturani [1343h I
(natura enim a matre ntitritnentutn omnibus est, ideo
et hominihus a terra) : (A 330d) ad haec et ad fortitudineni
prodest niaxinie (non enim sicut fabriles corpora
inutilia faciunt [vel debiliaj, veruni potentia foras
pergere et laborare, amplius et potentia periclitare ad
hostes, (A 331a) horum enirn solorum res extra hahitationern
sunt).
3.—Forum autem, quae circa honiines, prima cura de
uxore. Communicatio enini ferninac et masculi natura
maximc est. Dictum quideni enim nobis est in aliis,
1 Reproduced from the printed edition by Franz Susemihi.
Occonornicorusn, quac Aristoteli rulgo fribnunlur, libri pri,ni
vetusia transTatio Latina, 7 pp., Berlin, 1870. The bracketed
words and phrases represent variants admitted by Susemihl from
an alternate copy; in general, these bracketed passages are
omitted in Oresme's translation. The folio numbers in parentheses
have been inserted by the present editor to indicate corresponding
passages in the French translation.
APPENDIX
849
quod multa talia natura cupit operari (A 331b) sicut et
animalium singulum impossibile autem feminam sine
masculo atit masculurn al)sque fernina efficere hoc, propter
quod de necessitate ipsorurn communicatio consistit.
In aliis quidem igitur aninialibus irrationabiliter hoc est,
et quamdiu participant natura, tamdiu, et procreationis
prolis tantum gratia, in domesticis autem et prudentiorihus
directius magis (A 331d) (apparent enirn magis
auxilia facta et amicitiae et cooperatores invicern), in
honiine vero maxime, quod non solum esse, verum etiam
hene esse cooperatores invicem femina et masculus sunt.
(A 332b) Ft filiorum natura non propter ministerium
naturae tantum, verurn [etiani j et utilitatein: ea enim,
quae potentes ad impotentes fecerint, iteruni portant a
potentibus in senio inipotentes. In hoc autern et natura
replet hac periodo semper esse, (A 332c) cum per
numerum non possit, sed per speciem: sic praeordinata
est a deo utriusque natura, masculi et feminae, ad coinniunicationem.
(A 332d) l)ictum est enirn eadem
omnia utilem hahere virtutem, verum ahiqua contraria
quidem, ad iclein tamdn cooperantia. Aliud quidern
enini fortius, aliud vero debihius fecit, ut aliud quiclern
magis custodiat prae tiniore, 11344a] aliud autem niagis
uhciscatur prae fortitucline, et ahiud quidern acquirat ea
quae de foris, aliud autem salvet ea quae intus: et ad
operationern ahud quidein potens ac firmum esse, foras
autem pergere inflrmuni [aut manere], aliud autern ad
quietes quideni peius, ad motus autem sanuni: (A 333a)
et de fihiis generationem quidern propriatn, utilitatetn
auteni communem, let] horum quideni enini nutrire,
horutu atitem est castigare.
4.—(A 333b) Primo quidern igitur leges ad uxorem,
lion iniustitiam facere : sic enim nec ipse iniustitiam
patietur. Hoc docet etiam hex communis, sicut Pythagorici
dicunt: (A 333c) tamquani famulam de ara
ductam, nequaquam decet iniustitiarn facere. Iniustitia
auteni virl coitus, cjui foris flunt. De homihia autem,
neque sic, Ut egeant, neque sic etiani, tit absentibus
nequeant abstincre, sed ita morigerare, ut sufficienter
haheant praesente et absente. Bette etiain hahet et ihiud
Hesiodi: (A 333d) "virgineni auteni clucere, ut honos
mores (loceat :" (lissimilitudines enim morum nequaquam
amabile. De ornatu autem, sicut nec mores decet
elatos ad invicem propinquare, sic nec etiarn corpora.
[Yam ilha que flunt per ornatuni nihil differunt ab histrionurn
usu tragedias in scena agentium.]
5.—(A 334a) Reruni autem primum quideni et necessariissimuni
est quod optimum et l)ri!icipahissimuni
[et] hoc autem est homo. Propter c1uod decet primo
servos parare solhicitos. Servorum autein species duae,
praepositus et lahorator. (A 334b) Cum autem videa-
2 'Ibis sentence, mistranslated by Oresme (cf. Intro., p. 794), is
inserted here from the Anonymous translation of 1300-1310; it
is therefore not present in Susemihl's text.