11.05.2013 Views

Género en la historiografía andaluzaBalance de resultados y ...

Género en la historiografía andaluzaBalance de resultados y ...

Género en la historiografía andaluzaBalance de resultados y ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Santa Bárbara <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Gerona 6 , o se fundieron <strong>en</strong> el anonimato <strong>de</strong>l importante número<br />

<strong>de</strong> mujeres que según <strong>la</strong>s crónicas <strong>de</strong>f<strong>en</strong>dieron Galicia <strong>de</strong> los invasores 7 , sin olvidar, que también<br />

cabalgaron al <strong>la</strong>do <strong>de</strong> los guerrilleros, como hicieron Susana C<strong>la</strong>retona, Francisca <strong>de</strong> <strong>la</strong> Puerta,<br />

Martina <strong>de</strong> Ibaibarriaga, Catalina Martín, etc 8 . Su concurso, minoritario sin duda d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l<br />

conting<strong>en</strong>te <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sivo, fue sin embargo provid<strong>en</strong>cial para repres<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> gesta patriótica <strong>de</strong>l<br />

pueblo <strong>en</strong> armas y para conminar a los hombres, no siempre dispuestos a <strong>la</strong> movilización, al<br />

alistami<strong>en</strong>to inmediato. El gesto imperturbable y ser<strong>en</strong>o <strong>de</strong> <strong>la</strong> Balin<strong>en</strong>se María Bellido <strong>en</strong> el<br />

mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> recibir el impacto <strong>de</strong> ba<strong>la</strong> que rompió el cántaro que ofrecía al g<strong>en</strong>eral Reading,<br />

eleva <strong>la</strong> acción normal <strong>de</strong> <strong>la</strong> aguadora que tradicionalm<strong>en</strong>te servía a <strong>la</strong> tropa a <strong>la</strong> condición <strong>de</strong><br />

acto heroico que mitifica <strong>la</strong> primera gran victoria sobre el <strong>en</strong>emigo <strong>en</strong> <strong>la</strong> Batal<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bailén, <strong>en</strong><br />

aquel<strong>la</strong> mañana calurosa <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 1808 <strong>en</strong> Andalucía 9 . También, aparte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s que<br />

empuñaron armas o dispararon cañones, están <strong>la</strong>s que se involucraron <strong>en</strong> operaciones <strong>de</strong><br />

rescate y ocultami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> prisioneros como <strong>la</strong> guipuzcoana Ánge<strong>la</strong> <strong>de</strong> Tellería, o <strong>la</strong>s que<br />

actuaron como <strong>en</strong><strong>la</strong>ces <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s tropas y se camuf<strong>la</strong>ron <strong>en</strong>tre el <strong>en</strong>emigo actuando como espías<br />

e informando <strong>de</strong> los movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas, como haría <strong>la</strong> ron<strong>de</strong>ña María “La tinajera” 10 .<br />

Actuaciones fem<strong>en</strong>inas, todas el<strong>la</strong>s frecu<strong>en</strong>tes y habituales <strong>en</strong> circunstancias <strong>de</strong> guerra que<br />

sirvieron <strong>en</strong>tonces, pero sobre todo <strong>de</strong>spués, llegado el mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> escribir <strong>la</strong> crónica<br />

<strong>en</strong>altecedora <strong>de</strong> <strong>la</strong> gesta nacional, como <strong>de</strong>mostración fehaci<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l valor patrio. Las mujeres<br />

se convertían <strong>en</strong> piezas angu<strong>la</strong>res <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mostración <strong>de</strong> patriotismo colectivo, y algunas<br />

individualida<strong>de</strong>s pasaron a formar parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> galería <strong>de</strong> heroínas, <strong>de</strong> sujetos remarcables <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

construcción <strong>de</strong> <strong>la</strong> g<strong>en</strong>ealogía <strong>de</strong>l nacionalismo hispano 11 .<br />

6 El<strong>en</strong>a FERNÁNDEZ, “Las mujeres <strong>en</strong> los sitios <strong>de</strong> Girona: <strong>la</strong> “Compañía <strong>de</strong> Santa Bárbara”, Heroínas...,<br />

pp.105-128.<br />

7 Mª Jesús BAZ, Las mujeres <strong>en</strong> <strong>la</strong> Guerra <strong>de</strong> <strong>la</strong> In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> Galicia. Una historia <strong>de</strong> omisión y<br />

anonimato”, Ibid., pp.81-104.<br />

8 Antonio MOLINER, “El f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o guerrillero”, <strong>en</strong> Antonio Moliner Prada (ed.), La Guerra <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> España (1808—1814), Barcelona, Nab<strong>la</strong> Ediciones, 2007, pp.128-131.<br />

9 Francisco ACOSTA, “Mujeres <strong>en</strong> <strong>la</strong> campaña <strong>de</strong> Andalucía: María Bellido y <strong>la</strong> batal<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bailén”,<br />

Heroínas…, pp.57-80.<br />

10 Marion REDER, “Espionaje y represion <strong>en</strong> <strong>la</strong> Serranía <strong>de</strong> Ronda. María García, “<strong>la</strong> Tinajera”, un ejemplo<br />

<strong>de</strong> coraje ante los franceses”, Ibid. ,pp.175-192.<br />

11 Gloria ESPIGADO, “Armas <strong>de</strong> Mujer. El patriotismo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s españo<strong>la</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong> Guerra <strong>de</strong> <strong>la</strong> In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia”,<br />

Emilio DE DIEGO (dir.) y José Luis MARTÍNEZ SANZ (Coord.), El comi<strong>en</strong>zo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Guerra <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

6

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!