Liber Amicorum - TiasNimbas Business School

Managers onderwIjzen: een agenda voor ManageMent opleIders.
over de vraag of bedrijven opereren vanuit een ‘shareholder’ perspectief of vanuit een
‘stakeholder’ perspectief. Staat het streven naar waarde-maximalisatie voor aandeelhouders
het bereiken van sociale doelstellingen ten behoeve van de andere stakeholders
in de weg of ligt het juist in elkaars verlengde? Indien bedrijven nu functioneren
onder een regime van positionele concurrentie zal met name het streven door managers
naar eigen belang worden aangewakkerd. Dit gaat zover dat naar waarde toeeigening
(‘value capturing’) ten koste van anderen wordt gestreefd. Business schools
die onderhevig zijn aan dezelfde krachten als de bedrijven aan wie zij hun klanten
afleveren zullen hun onderwijsprogramma’s vooral afstemmen op wat de markt
vraagt om zich staande te houden in het geweld van ranglijstcompetitie. Dit betekent
met nadruk het aanbieden van kennis en vaardigheden die het beste bij deze wereld
aansluiten, namelijk de uitgangspunten van de neoklassieke economie, zoals het
streven naar eigenbelang. De eerder geconstateerde eenzijdige verschuiving in curricula
kan worden verklaard door het oprukkende verschijnsel van positionele concurrentie.
Hoe kunnen bedrijven, en meer specifiek business schools, zich nu
onttrekken aan het sociale dilemma dat door ranglijstcompetitie wordt gesteld zodat
zij toch een bijdrage kunnen leveren aan een meer duurzame wereld?
Het ethische dilemma
Dieter Lenzen, voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit van
Hamburg geeft daar in een rede op 21 september 2012 antwoord op. Hij gaat in
zijn rede dieper in op het verschijnsel van ranglijsten in de academische wereld.
Als universiteiten worden afgerekend op hun positie op een ranglijst dan zal heel
het handelen van deze instellingen gericht raken op het verwerven van een betere
plek op deze lijsten. Er zal een vorm van strategisch gedrag ontstaan die de gewenste
uitkomsten produceren op de criteria die gelden voor deze ranglijsten. De
methodologische tekortkomingen van ranglijsten en de overmatige bureaucratische
inspanning die ervoor verricht moet worden om ze op te stellen doet de
voorzitter besluiten het deelnemen aan ‘rankings’ te boycotten door geen informatie
meer beschikbaar te stellen aan de instellingen die deze ranglijsten genereren.
De vraag is of dit gedrag navolging zal vinden.
In de economische wetenschap is recentelijk het denken over “performativity of
language” doorgedrongen. Dit inzicht belicht het idee dat theorievorming en
modellen niet louter beschrijvend zijn maar ook voorschrijvend en normatief. Het
onderwijzen van de uitgangspunten van de neoklassieke economie is in dat geval
niet alleen een beschrijving van de werkelijkheid, maar kan ook geduid worden als
het normatief voorschrijven van dit gedrag.
Het ethische dilemma van een business school laat zich nu in algemene termen
als volgt formuleren. Doe je als business school mee aan ranglijstcompetitie of
209