Digitaal archiefbeheer in de praktijk Handboek - The InterPARES ...

DEEL 1 > JURIDISCH LUIK > OPENBAARHEID VAN BESTUUR
24
D. Openbaarheid van bestuur
De bewaring van overheidsdocumenten is uiteraard geen doel op zich, maar heeft verschillende
achterliggende redenen. De efficiënte uitoefening van de dienstverlening is één reden. Een andere
reden vinden we in de regels omtrent de openbaarheid van bestuur.
De openbaarheid van bestuur is op twee pijlers gebaseerd: de actieve en de passieve openbaarheid.
Actieve openbaarheid houdt in dat de overheid zelf het initiatief moet nemen om de burgers
te informeren over alle zaken die hen aangaan. Hier zullen we verder niet op in gaan. De passieve
openbaarheid legt aan de overheid de verplichting op toegang tot alle bestuursdocumenten te
verlenen. Toegang betekent bestuursdocumenten kunnen raadplegen of er een afschrift van kunnen
krijgen. Dit heeft vanzelfsprekend belangrijke gevolgen voor de opbouw, het beheer en de toegankelijkheid
van archief.
1. Toepasselijke wetgeving
De regelgeving inzake de openbaarheid van bestuur in België is sterk versnipperd. Enerzijds
bestaat er op elk bestuurlijk niveau een specifieke wetgeving (federaal, regionaal, provinciaal en
gemeentelijk), anderzijds wordt de reglementering inzake de toegang tot documenten vaak geïntegreerd
in bestaande wetten.
Artikel 32 van de Grondwet geeft iedereen het recht om elk bestuursdocument te raadplegen en
er een afschrift van te krijgen, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden bepaald door
de wet, het decreet of de ordonnantie.
Op federaal niveau regelt de wet van 11 april 1994 de openbaarheid van bestuur, maar vooral de
uitzonderingen hierop 43 .
In Vlaanderen wordt de openbaarheid van bestuur voorlopig nog geregeld door het Vlaamse
decreet van 18 mei 1999 44 . Het Vlaamse Parlement heeft een nieuw decreet aangenomen 45 , maar
tot dit in het Staatsblad verschijnt, kan het niet in werking treden. Dit decreet wordt hierna het toekomstige
decreet genoemd.
Voor het gemeentelijke en provinciale bestuursniveau was de federale wetgever oorspronkelijk
bevoegd 46 om een openbaarheidsregeling uit te werken. Deze bevoegdheid vertaalde zich in de
wet van 12 november 1997 betreffende de openbaarheid van bestuur in de gemeenten en provincies
47 . De bijzondere wet van 13 juli 2001 heeft deze bevoegdheid naar de gewesten overgeheveld.
Het toekomstige Vlaamse openbaarheidsdecreet zal de wet vervangen voor de Vlaamse
gemeenten en provincies. De wet blijft van toepassing voor het Waalse en Brusselse Hoofdstedelijke
Gewest zolang zij geen eigen regelgeving uitvaardigen.
Voor een overzicht van alle openbaarheidsreglementeringen in België zie F. Schram, "Openbaarheid
in wetteksten", http://user.online.be/~fschram/wetlijst1.html. De grote lijnen van al deze
reglementeringen lopen gelijk. In wat volgt zal voornamelijk de Vlaamse regeling besproken worden.
2. Toepassingsgebied
2.1. Wie?
De openbaarheidsregels in het algemeen zijn van toepassing op alle organen van de uitvoerende
macht. De meeste openbaarheidsregels gebruiken het begrip ’administratieve overheid’ 48 zoals
dit gedefiniëerd wordt door de Raad van State. In geval van twijfel heeft de Raad van State het