Land en volk van Sumatra - Sabrizain.org

91
geestelijke doeleinden dienden, of doordat kerkelijke machthebbenden
bestuursmacht hadden weten te usurpeeren. Maar het uitgangspunt
der bestuursmacht was de gampong, die naar de adatregelen werd
bestuurd. De imeum der moekim, blijkens zijn naam oorspronkelijk
de leider der godsdienstoefeningen in de mesegit, werd gaandeweg
hot wereldlijk hoofd der tot de moekim behoorende kampoengs en
verloor zijne godsdienstige functies geheel.
Drie of meer moekims vormden een landschap, dat door een
oelèëbalang als erfelijk hoofd werd bestuurd. Deze oelèëbalangs
waren de eigenlijke heeren des lands.
De oelèëbalangschappen vereenigden zich tot federaties, die haren
naam ontleenden aan het aantal moekims, waaruit zij bestonden.
Zoo was geheel Groot-Atjeh verdeeld in drie federatie's, die men
de drie hoeken, sagïs, van het land noemde. De voornaamste
oelèëbalang in elke federatie, die haar naar buiten vertegenwoor-
digde, droeg den titel van panglima sagi.
Er was door al die gampong-, moekim-, oelèëbalangschap- en sagi-
autoriteiten een veel te groot aantal hoofden.
Als karakteristiek van de hier genoemde bestuursorganen kan
men noemen : strijd om invloed tusschen wereldlijke hoofden, ver-
tegenwoordigers van de adat of oude zeden, en godsdienstbeambten,
vertegenwoordigers van de hoekoem of godsdienstige wetten; ver-
werving van macht door vreemde gelukzoekers of hoogvereerde
godsdienstleeraren met den godsdienst als hefboom; verschuiving
van macht en invloed van de eene autoriteit op de andere door per-
soonlijke eigenschappen van de functionarissen en door uitwendige
omstandigheden, den oorlog vooral; het erfelijk zijn of worden van
de ambten, waardoor ambten, welker waarneming bijzondere kun-
digheden vereischte, steeds ontaardden.
De macht van den Sultan werd langzamerhand zeer gering; hij
werd in lateren tijd gekozen door de sagi-hoofden en andere in-
vloedrijke oelèëbalangs, in overleg met autoriteiten op het gebied
van den godsdienst.
De drie sagi's waren : de XXVI Moekims in het Noorden, de XXV
Moekims in het Z. van het breede dalgedeelte en de XXII Moekims,
het bovendeel van het dal, de bergstreek (Toenong), waarvan de