de invloed van de buurt - Maatschappijwetenschappen - Universiteit ...

Het omgevingseffect 13
Het omgevingseffect, de problematiek van het
vaststellen van ‘getto-effecten’
Sako Musterd, Rinus Deurloo & Wim Ostendorf
1 Inleiding
Tal van debatten over stedelijke problematiek kent op zijn minst elementen
van de veronderstelling dat de samenstelling van de omgeving waarin
individuen wonen, in het bijzonder de sociale samenstelling van die omgeving,
invloed uitoefent op hun kansen op maatschappelijke ontplooiing. Niet
zelden heeft men het in dit verband over getto’s en getto-effecten. Hoewel er
binnen de Nederlandse context, volgens velen, nauwelijks over echte getto’s
kan worden gesproken, duikt het debat erover en de angst voor gettovorming
en getto-effecten regelmatig op. De angst voor getto’s en gettovorming
wordt bepaald door de negatieve effecten die er aan worden toegeschreven.
Het draait dan in feite om het buurteffect, al wordt dat zelden expliciet
uitgesproken. De discussie is niet gebaseerd op feitelijke kennis van
buurteffecten in Nederland.
2 Kennistekort? Een beknopte literatuurbeschouwing
Dat er een kennistekort bestaat is overigens niet verwonderlijk alleen al
omdat het onderzoek naar de vaststelling van contexteffecten een zeer
omvangrijke en rijke gegevensset vereist. Het databestand moet doorgaans
gegevens van individuen bevatten, het moet zeer groot zijn wat betreft het
aantal eenheden, het moet gelokaliseerde informatie bevatten op zeer
gedetailleerd niveau en het moet alle variabelen bevatten die in het theoretisch
model een rol kunnen spelen. Zeker als het gaat om multilevelonderzoek
waarbij compositionele effecten gemeten moeten worden onder
constanthouding van relevante individuele kenmerken, waaronder de
individuele kenmerken die in compositie ook op een hoger schaalniveau een
rol kunnen spelen, zijn de eisen die aan de dataset worden gesteld
aanzienlijk. Dergelijke sets zijn er niet vaak en dat bemoeilijkt het onderzoek.
Dat is zeker een van de redenen dat in de literatuur een levendige
discussie bestaat over de vraag of de omgeving er nu wel of niet toe doet. Er
vindt simpelweg te weinig empirische toetsing plaats. Een andere reden voor
levendig debat is gelegen in het verschil in context waarbinnen over deze
thematiek wordt gesproken. De eerste en meest krachtige opvattingen over
het bestaan van buurteffecten zijn afkomstig uit de Verenigde Staten. Oscar
Lewis (1966) stelde reeds vast - zij het slechts gebaseerd op kennis van het
leven van een gering aantal gezinshuishoudens - dat een concentratie van
mensen die te maken hebben met langdurige werkloosheid kan leiden tot het